David Verbeek over R U There

Hij werd hysterisch toen hij hoorde dat R U There geselecteerd was voor het prestigieuze programmaonderdeel Un Certain Regard in Cannes. David Verbeek, maker van even beheerste als indringende films als Beat en Shanghai Trance, maakt met zijn indrukwekkende nieuwe film een sprong voorwaarts.

David Verbeek is nog nauwelijks bekomen van het nieuws dat R U There in Cannes gaat draaien. Maar nog onwerkelijker is het leven van zijn hoofdpersoon in Verbeeks sterke derde regie. De professionele gamer Jitze (Stijn Komen) duikt het liefste onder in de virtuele wereld. Maar na het zien van een ongeluk is hij zodanig van slag dat hij uit zijn bubbel stapt, het echte leven in.

Verbeek: "R U There is opgenomen in Tapei maar het zou ook over Mexico kunnen gaan. Terwijl Shanghai Trance echt ging over Shanghai, gaat deze film over een wereldwijde groep jongeren, de eerste generatie die opgroeit in een wereld die grotendeels virtueel is dankzij Facebook en games. R U There speelt zich af in Taiwan omdat de game-toernooien vaak in Azië worden gehouden; de gamecultuur en Second Life zijn daar heel groot. Ik vind het interessant hoe mensen uit verschillende culturen door de globalisering met elkaar in aanraking komen en een common ground vinden in de virtuele wereld. Jitze leeft in een wereld waarover hij controle heeft, hij leeft in zijn game. Als hij niet speelt, reist hij en ziet hij overal dezelfde plekken: veiligheidscontroles, vliegveldterminals, hotellobby’s; cultuurloze non-plekken die overal ter wereld hetzelfde zijn. Ook het gamen is voorspelbaar, er gelden regels die je kunt oefenen, en als je ze begrijpt dan win je. Dit bestaan is voor hem veel makkelijker dan het hebben van menselijk contact, dat vooral vaag, complex en grillig is.
"Op een gegeven moment gebeurt er iets waardoor hij zich bewust wordt van de sterfelijkheid. Er knapt iets in hem en hij krijgt ergens fysiek last van, maar hij weet niet precies van wat. Wat ik het goede vind aan het script van Rogier de Blok, is dat het verder gaat dan een verhaal over een gesloten jongen die in aanraking komt met het echte leven, de natuur, en dus bevrijd wordt uit de claustrofobische wereld van het gamen. Die boodschap begrijp ik en ik ben het er ook mee eens maar een mooie scenariovondst vind ik dat het niet ophoudt in de echte wereld. Hoe graag we ook in contact willen komen met water, lucht, wind en bomen, de moderne mens zal zich daar nooit toe beperken; we gaan niet ineens allemaal boer worden. Wat ik dus zo goed vind aan het scenario is dat die behoefte uiteindelijk terugkomt in een virtuele vorm, de film eindigt toch weer in een gesimuleerde omgeving. Waar de film uiteindelijk over gaat is dat je je kunt bevrijden uit de denkwijze dat je controle over je leven moet hebben en niets moet overlaten aan het leven zelf."

Kooien
"Ik vind het fijn om te spelen met verwachtingen. Als Jitze dat ongeluk ziet, doet hij vervolgens niets, hij helpt geeneens. Terwijl hij in de virtuele wereld de held is, is hij in het echte leven de antiheld. Je zou verwachten dat hij uiteindelijk toch wel ingrijpt, maar dat gebeurt helemaal niet, hij leeft alleen maar voor zichzelf, zoals we allemaal vooral bezig zijn met onszelf.
"Ik had het geluk om te werken met een zeer goede geluidsmixer uit Frankrijk, die het vervreemdende geluid eronder heeft gezet. Dat was echt een inhoudelijke toevoeging want je voelt op die manier al voortijdig dat er iets knaagt. Ergens zit er iets niet helemaal lekker met die jongen, er hapert iets.
"Het verschil met Beyond the Game, de documentaire van Jos de Putter over Grubby, de Nederlandse wereldkampioen van Warcraft III, is dat Warcraft III een heel ander spel is, een soort schaken zonder schaakklok; R U There gaat meer over first person shooting. Ik bereidde me voor door naar een aantal lan-party’s in enorme hallen te gaan, waar iedereen zijn eigen computer mee naartoe neemt, die verbindt met andere computers, drie dagen speelt en dan komt er uiteindelijk een winnaar uit de bus. In de Rotterdamse Offcorso interviewde ik gamers die in kooien streden om te worden afgevaardigd naar Amerika."

Cannes-effect
"De weg naar Cannes was lang. Producent IDTV zond R U There in naar drie onderdelen, Semaine de la Critique, Quinzaine en Un Certain Regard. De programmeur van Quinzaine liet als eerste weten de film goed te vinden maar het bleef allemaal lang onzeker. De film was al best lang af, en als het Cannes niet werd wat dan wel? Dan ligt hij best lang op de plank, en dat is echt niet goed. Als deze film niet zou opvallen dan werd het moeilijk om nog een vierde film te maken. Na wekenlang slecht slapen kreeg ik opeens een bevestigend mailtje binnen van de programmeur van Un Certain Regard, dat las ik vier keer en ik dacht: dit is een grap, totdat ik me realiseerde dat het echt was. Ik werd hysterisch en begon te schreeuwen van blijdschap. Wat vast heeft geholpen is dat we een Franse coproducent en een goede Franse geluidsmixer hadden, er was dus a French connection. Ik verwacht niet te veel van Cannes maar ik hoop wel dat het makkelijker wordt om een volgende film te maken. Het Cannes-effect is nu al merkbaar: hij komt in veel meer kopieën uit, krijgt meer aandacht, gaat naar meer festivals, ik kan dus meer kanten op."

Hartendieven
"Ik wil nog veel films maken, ik ben niet zo geduldig. Wist je dat ik nog een film heb gemaakt, na Shanghai Trance? Die is nog steeds niet af en ligt al meer dan een jaar in de montagekamer. Dat komt omdat hij met weinig geld is gemaakt, in een guerilla-achtige stijl. Hij gaat over een bende gigolo’s in een champagnebar in Shanghai. Club Zeus heet hij, en hij komt vast nog wel een keer uit. Ik kwam op het idee tijdens een bezoek aan Japan waar ik met mijn vriend en filmmaker Fow Pyng Hu rondliep. Hij vertelde dat er hele rijke vrouwen zijn die 10.000 euro per avond uitgeven aan champagne om die jongens bij zich te houden. Dat zijn professionele hartendieven, levende tamagotchi’s. Die vrouwen raken verslaafd aan de aandacht en die jongens drinken de hele avond met die vrouw mee, ze kotsen hun maag leeg zodat ze weer door kunnen drinken. Het is nepliefde, maar het heeft toch ook wat weg van een echte relatie, met veel sms’en. Die film gaat dus over de relaties en de liefde in zo’n subcultuur. Wat vaak voorkomt bij die jongens is dat ze echt in de war raken omdat ze niet weten wat echt is en wat ze spelen, want ze acteren de hele tijd. Ik zie dat ook breder: we zijn eigenlijk allemaal acteurs in ons eigen leven."

Helemaal stil
"Een van de belangrijkste elementen uit R U There is tijd. Lengte geeft betekenis – dat heb ik allemaal niet zelf bedacht, lees Tarkovski’s Sculpting in Time. Bepalen hoe lang een shot moet duren doe je op gevoel, want film is een poëtisch medium. In de montage kom je erachter of je gevoel klopt. Door iets lang te filmen, leg je gewicht op een scène. In Shanghai Trance vormden lange scènes de stijl van de hele film, terwijl R U There voor een groot gedeelte heel normaal is gedraaid. Maar als het erop aankomt dan staat de film helemaal stil, nog meer dan Shanghai Trance. Deze keer heb ik het beter gedoseerd, want bij Shanghai Trance was de vertraging constant.
"De Second Life-scènes uit R U There waren helemaal niet uitgeschreven. Ik ben trouwens een van de weinige mensen die zich Second Life-filmer kunnen noemen. Die sequenties heb ik samen met editor Sander Vos opgenomen, dat was best pittig. Het filmen op Second Life heeft veel weg van echt filmen, qua timing, decoupage, het aantal mensen/avatars dat je moet aansturen, je moet zelfs wachten op regen. Alles is real time, je kunt het niet programmeren, er kan net zoveel mis gaan als bij het echte filmen. De functie van ontspanning, zoals het voor de filmpersonages heeft, had het voor mij dus zeker niet.
"Ik wil hierna wel weer gaan reizen. Hier in Amsterdam is er te veel afleiding én te veel verveling, ik word afgeleid door de verkeerde dingen en datgene waar ik eigenlijk door geprikkeld zou moeten raken verveelt me. Misschien ga ik wel weer een half jaar ergens anders zitten om te schrijven. Ik hoop natuurlijk vooral dat ik dankzij Cannes veel aanbiedingen krijg om naar andere festivals te gaan. Ik kijk het meeste uit naar Apichatpong Weerasethakuls Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives die in de hoofdcompetitie van Cannes draait. Een waanzinnig interessante maker."