Cannes 2010 (1)

Stormachtige liefde

Film socialisme

Geloof niet de zwartkijkers die zeggen dat Cannes 2010 een matige editie was. Uiteindelijk gaat het om de films die wel zegevieren.

Dat Apichatpong ‘Joe’ Weerasethakul de Palme d’Or wint, is de kroon op een festival dat tussen alle spektakel op zoek ging naar nieuwe vormen. Nou ja, ‘op zoek ging’. Een festival moet eten wat de pot schaft en dan kan het ene jaar wel eens wat minder zijn dan het vorige.

De editie 2010 zou een stuk minder zijn dan die van vorig jaar, was vaak te horen in Cannes. Want toen hadden we het spektakel van Haneke’s Das weisse Band en Von Triers Antichrist. Maar een collega die het festival al dertig jaar bezoekt, zette die klacht op de laatste dag in perspectief: “Dat is altijd al zo geweest. Dit jaar is altijd minder dan vorig jaar. Al zo lang ik hier kom.”

Begrijpelijk. Vaak weet een publiek niet meteen wat het aan moet met nieuwe films. Maar net zo begrijpelijk is het dat critici de nieuwe editie legitimeren door die af te zetten tegen de vorige.

Het was daarom passend dat Michael Haneke in de zaal zat bij de vertoning van Jean-Luc Godards Film socialisme. Als om het stokje door te geven aan de volgende editie, in dit geval de meest radicale film van het festival. Godards vloekende en tierende en schurende en wringende beeld en geluidessay staat haaks op alles wat de kijker gewend is in een film. En naar op zoek is: betekenis, tijdverdrijf, harmonie.

Onschuldig
Natuurlijk opende het 63ste Filmfestival Cannes met spektakel, ze moeten daar aan de Cote d’Azur ook een boterham verdienen. Maar terwijl de camera’s het circus volgden, verschoof de aandacht van het festival stiekem naar de speciale verhalen. Bovendien leverden de grote namen keurige en soms ronduit teleurstellende films af. Ridley Scott, Mike Leigh, Stephen Frears, Woody Allen, Oliver Stone: allemaal onschuldig middle of the road-drama.

Juryvoorzitter Tim Burton wilde verrast worden, had hij voor het festival zijn speurtocht naar de winnaar verklaard. Bij de persconferentie na de prijsuitreiking noemde hij Weerasethakuls Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives “een vreemde, prachtige droom”. Niet Weerasethakuls beste film om eerlijk te zijn, maar deze Gouden Palm kan veel nieuwsgierige kijkers lokken.

In een tijd waarin een groot deel van de filmindustrie alleen geïnteresseerd is in geijkte verhalen met sterrencasts, houdt Burtons jury een pleidooi voor ongewone verhalen met onbekende acteurs. Weerasethakul is trouwens niet zo esoterisch als zijn films suggereren. De Thai vertelde meer geïnteresseerd te zijn in de verborgen mogelijkheden van het brein dan in bovennatuurlijke verschijnselen. Later meer daarover in het interview dat we met Weerasethakul in Cannes hadden.

Monster
Wie conventies uitdaagt moet op kritiek rekenen. Kiarostami’s Copie conforme kreeg na afloop een lauw applaus, net als het bijkans briljante Tender Son, the Frankenstein Project van Kornel Mundruczo. Het applaus voor Kiarostami volgde in de dagen na de screening maar Mundruczo moet daar vermoedelijk nog een tijdje op wachten.

Tender Son begint als een conventioneel drama over een regisseur die bezig is met een casting voor zijn nieuwe film. Maar geleidelijk veranderen dan het ritme en de toon. Tot plotseling het monster uit de titel in de kamer staat. Een razend knappe film met een uitgebeende vertelstructuur en uitgekiende camerabewegingen die de kijker met onverwachte wendingen steeds een stap voor is.

De jonge Belgische regisseur Gust van den Berghe bewerkte zijn eindexamenfilm tot het speelse, lefgozerige Little Baby Jesus of Flandres. Een Driekoningen-verhaal gespeeld door mensen met Down-syndroom. Geen idee wat je daarmee moet — is dit exploitatie of juist niet? — maar de film prikkelt nog altijd.

Minder radicaal maar net zo lekker eigenwijs was Ls amours imaginaires van de 21-jarige Canadees Xavier Dolan. In al zijn gestileerde recalcitrantie en fictie afgewisseld met bekentenissen over verloren liefdes lukt het de film het stormachtige gevoel van absolute verliefdheid over te brengen. 21 jaar!

“Waar ik bij Cannes zo van hou, is dat het een authentieke liefde voor cinema reflecteert”, citeerde vakblad Screen de Duitse regisseur Christoph Hochhäusler die met Unter dir die Stadt in de Un certain regard-selectie zat. Inderdaad, liefde voor cinema. Het is de zoektocht naar nieuwe vormen die deze editie van het festival z’n waarde gaf. Hoe gaan we bijvoorbeeld het leven online in films laten zien? Cannes toonde met Chatroom, R U There, L’autre monde films die, zou je zeggen, bijna noodzakelijk in gebreke moeten blijven omdat ze nieuwe werelden verkennen. Gaven die films het antwoord? Nee. Ja. Deels. Misschien. Misschien zit Godards Film socialisme dichter bij dat antwoord. Misschien niet. Erg spannend hoe filmmakers de komende jaren die wereld achter het scherm te pakken zullen proberen te krijgen. Cannes legde de vraag alvast op tafel.

Moordenaar
Kun je meevoelen met een moordenaar ook al veroordeel je wat hij doet? Die tegenstrijdige gevoelens bespeelde Cristi Puiu met zijn drie uur en vijf minuten durende Aurora. Puiu gebruikt de lengte en een absolute toewijding van de camera aan zijn personage om de kijker te misleiden. Hoe verhoudt de kijker zich tot wat zij ziet? Betekent nabijheid ook kennen? Of begrijpen? Bovendien heeft de film net als Politist, adjectiv na een lange, monotone opbouw een fijne pay-off in de lange slotscène. Die komt niet helemaal onverwacht maar zegt wel iets wezenlijks over wat eraan voorafgaat en, meer nog, zegt ook iets wezenlijks over film.

Dat is waar het festival als geheel met de afgelopen editie opnieuw in slaagde: een wezenlijke bijdrage leveren aan het debat over film. De Gouden Palm geeft aan dat de weg open ligt voor nieuwe verhalen.

Natuurlijk bleken niet alle conventies verdwenen.

Met de markt gaat het een stuk beter dan vorig jaar, meldden vakbladen Screen en Variety. Maar niet iedereen zal daar van profiteren. Kopers concentreerden zich op genrefilms, sterrencasts en publiekstrekkers. Van die behoedzaamheid zijn het komende jaar vooral de kleinere titels met meer gewaagde verhalen het slachtoffer.

Helemaal teleurstellend is de dramatische ondervertegenwoordiging van vrouwen in de hoofdcompetitie. In de officiële selectie voor een Gouden Palm zat niet één film van een vrouwelijke regisseur. De jury voor de Palme d’Or bestond dit jaar uit zeven mannen en twee vrouwen.

Fijn hoe alle commotie rondom het festival opkwam en weer wegebde. De IJslandse vulkaan die de aanvoer van bezoekers dreigde te verstoren, viel stil. De storm die zelfs een deel van de voorgevel van het festivalcentrum naar beneden blies, ging weer liggen. Opgewonden politici die het niet eens waren met de boodschappen van de filmmakers werden weer rustig. Uiteindelijk bevond alle commotie zich daar waar hij moet zijn: in de films zelf en de gesprekken die we daarover met z’n allen hebben.


Cannes-favorieten van de Filmkrant

Mariska Graveland
1 Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives — Apichatpong Weerasethakul
2 Des hommes et des dieux — Xavier Beauvois
3 Copie conforme — Abbas Kiarostami
4 Over Your Cities Grass Will Grow — Sophie Fiennes
5 film socialisme — Jean-Luc Godard

Ronald Rovers
1 Tender Son, the Frankenstein Project — Kornel Mundruczo
2 Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives — Apichatpong Weerasethakul
3 Poetry — Lee Chang-dong
4 Aurora — Cristi Puiu
5 Les amours imaginaires — Xavier Dolan

Jeroen Stout
1 Biutiful — Alejandro González Iñárritu
2 Armadillo — Janus Metz
3 Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives — Apichatpong Weerasethakul
4 Poetry — Lee Chang-dong
5 Carlos — Olivier Assayas / /Waar de sterre bleef stille staan (Little Baby Jesus of Flandr) — Gust van den Berghe


Prijzen Cannes 2010

Gouden Palm
Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives — Apichatpong Weerasethakul
Grote Juryprijs
Des hommes et des dieux — Xavier Beauvois
Beste regisseur
Mathieu Amalric voor Tournée
Juryprijs
Un homme qui crie — Mahamat-Saleh Haroun
Beste acteur
Javier Bardem in Biutiful (Alejandro González Iñárritu)
Elio Germano in La nostra vita (Daniele Luchetti)
Beste actrice
Juliette Binoche in Copie conforme (Abbas Kiarostami)
Beste scenario
Lee Chang-dong voor Poetry

Gouden Palm Korte film
Chienne d’histoire — Serge Avédikian
Juryprijs Korte film
Micky Bader — Frida Kempff

Camera d’Or (beste debuut)
Año bisiesto — Michael Rowe Quinzaine des réalisateurs

Un Certain Regard Prijs
Hahaha — Hong Sangsoo
Juryprijs
Octubre (Daniel & Diego Vega)
Beste acteerprestatie
Adela Sanchez, Eva Bianco, Victoria Raposo in Los labios van Ivan Fund en Santiago Loza

Quinzaine des réalisateurs
Lily Sometimes — Fabienne Berthaud
Illegal — Olivier Masset-Depasse
Le quattro volte — Michelangelo Frammartino

Semaine de la critique
Armadillo — Janus Metz

Fipresci Prijzen van de internationale filmkritiek
Tournée — Mathieu Amalric Competitie
Pal Adrienn — Agnes Kocsis Un certain regard
Todos vos sodes capitans — Olivier Laxe Quinzaine des réalisateurs