Mr. Nobody

De intrigerende sciencefictionfilm Mr. Nobody van Jaco Van Dormael is een hoogvlieger over kleine oorzaken en grote gevolgen, maar vooral over de eerste liefde.

Schrödingers kat speelt een verrassende bijrol in drie recente films: A Serious Man, Repo Man en Mr. Nobody. De natuurkundige Schrödinger deed kort gezegd het volgende gedachte-experiment: als je een kat in een doos opsluit met enige radioactiviteit, moet je, zolang je niet in de doos kijkt, alle opties openhouden: de kat is dood én de kat is levend. Tot je de deksel optilt, is allebei tegelijkertijd mogelijk.

In de drie voorgenoemde films wordt Schrödingers gedachte-experiment aangehaald door mannen die terugkijken op de keuzes die ze wel of niet hebben gemaakt. Hoeveel invloed hebben ze op hun eigen leven en welk pad is het juiste? Of zijn alle mogelijkheden evenveel waard?

In zijn intrigerende sciencefictionfilm Mr. Nobody trekt de Belgische regisseur Jaco Van Dormael (Le huitième jour, Toto le héros) die onzekerheidsgedachte ver door en scheert in een prettig kalm tempo langs allerlei filosofische en natuurwetenschappelijke kwesties. Nergens graaft hij diep, maar Van Dormaels stijl, die doet denken aan die van Julio Medem in zijn betere dagen, is krachtig en eigenwijs genoeg om in mee te gaan. Net als Medem weet hij een even metafysische als romantische toon aan te slaan die als een kloppende ader door het verhaal loopt. De ambitieuze film schakelt van het ene naar het andere tijdvak, zonder al te ingewikkeld te worden. De populairwetenschappelijke colleges die Nemo tussendoor geeft zijn entr’actes die de verschillende tijdvakken aan elkaar smeden.

Duivenbijgeloof
Van Dormael haalt er van alles bij in zijn hoogvlieger: van entropie tot Chinese wijsheden (één sneeuwvlok kan een bamboeblad laten buigen), van snaartheorie tot het vlindereffect, van een marsreis naar de eerste grote liefde. Van Dormael begint Mr. Nobody met een experiment rond een gekooide duif die er gaandeweg achter komt dat zijn handelingen voorspelbare gevolgen hebben. Als er een klepje met voeding opengaat, en toevallig slaat de duif net zijn vleugels uit, dan denkt hij dat het klepje daardoor opengaat. Duivenbijgeloof heet dat.

Ook hoofdpersoon Nemo (Jared Leto) reconstrueert zijn handelingen en de gevolgen ervan, wanneer hij in 2092 de laatste sterveling is die op het punt staat om dood te gaan. Alle andere mensen hebben het eeuwige leven omdat hun cellen zich eindeloos reproduceren. Nemo blikt terug op zijn leven waarbij alle mogelijkheden worden opengehouden. Woonde hij bij zijn moeder of bij zijn vader? Was hij getrouwd met een labiele blondine (Sarah Polley) of met een Aziatische vrouw? De kern van de film is: niets is dodelijker als alle keuzes al zijn gemaakt en je die alleen nog maar hoeft voort te zetten. Maar moet je altijd wel handelen? Volgens de zogenaamde Zugzwang in schaken is de beste zet soms om geen zet te doen, omdat die je positie alleen maar verslechtert, zoals de protagonist in A Serious Man ondervindt. Dus: moet je nou wel of geen keuzes maken? Ook dat is weer een lastige keuze voor alle Mr. Nobody’s onder ons.