David Lynch over Inland Empire

Reuzenkonijnen, personages die van de ene werkelijkheid in de andere stappen, vloerbedekking met zebramotief en de muziek van Angelo Badalamenti. Inland Empire zit vol met de vertrouwde droomsymboliek van David Lynch. Elders dromen wij met hem mee in boeken, schilderijen en natuurlijk de film zelf. Maar eerst een gesprek met Lynch in Berlijn over nieuwe technieken en het krijgen van ideeën.

Hoe heeft u deze film gedraaid? “Met een mini-DV-camera. Ik kreeg een idee, zette dat op papier en begon te draaien. Daarvoor heb ik een camera gebruikt waarmee ik materiaal voor mijn website maak. Toen ik later weer een idee kreeg heb ik dezelfde camera gepakt.”

Begrijp ik goed dat u bij het filmen van die eerste scène nog niet wist hoe het geheel eruit zou gaan zien? “Dat klopt. Ik had gewoon een ideetje dat ik wilde draaien. Ik wist nog niet dat het een hele film zou worden. Maar het één leidde tot het ander. De scènes bleven maar komen. En toen was er ineens iets dat méér was. Dat was het verhaal dat al het andere met elkaar verbond. Het is een proces dat normaal gesproken plaatsvindt tijdens het schrijven van een script. Maar nu is dat al draaiend ontstaan. Uiteindelijk heb ik besloten om met dezelfde camera te blijven werken. Maar niet voordat ik testen had laten doen met het upgraden van het materiaal. Toen ik de resultaten zag werd ik op slag verliefd.”

Wat beviel u aan die testresultaten? “Dat niet alles zo ‘up front’ is. Het deed me denken aan oude 35mm films, waarin ook niet alles haarscherp is. Dat geeft ruimte om te dromen.”

Het is niet dat u een DV-camera heeft moeten gebruiken, omdat het moeilijk was om deze film te financieren? “Nee. Ik ben in de gelukkige positie dat geld nooit een probleem is geweest.”

U sprak over het krijgen van een idee. Heeft u het dan over een bepaald beeld, een personage, een scène? “Het is alles tegelijk. Er zijn personages, er is een indicatie hoe ze eruit zien. Langzaam begrijp ik hoe ze bewegen, hoe ze praten, wat ze zeggen, waar ze op zitten, de ruimte, het licht, het geluid. Maar het kan ook een stoel zijn.”

Is het idee in uw hoofd hetzelfde als wat u terugziet op het doek? “Het is bijna hetzelfde. Maar als je op zoek gaat naar een locatie, dan vind je nooit de plek die je in je hoofd hebt zitten. Dan kies je de locatie die er het dichtst bij komt.”

Betekent dat niet dat elke film een teleurstelling is? “Nee. Je kan dichterbij komen met belichting. Je neemt spullen mee, je kleedt de locatie aan. Dan is het niet precies ‘het idee’, maar het is daar wel trouw aan.”

Wat was dat allereerste idee dat u kreeg voor deze film? [Na een lange stilte] “Dat vertel ik u niet. Maar het begon ermee dat ik Laura Dern ontmoette op straat.” [Laura Dern speelt de hoofdrol in Inland Empire, JS]

Maar was er in dat idee al iets van een thema, een betekenis? “Die was daarin te ontdekken. Als ik een idee krijg vraag ik me af: ‘Wat betekent dit?’ In het begin weet ik dat niet. Het zijn allemaal losse stukjes. En dan, ineens, openbaart het zichzelf. Maar Inland Empire is een film die bestaat uit een reeks ideeën die gezamenlijk een ‘gat’ vormen. Dat ‘gat’ is de kern van de film. Het heeft me drie jaar gekost om dat ‘gat’ te vertellen in die fantastische, in die mooie taal van de cinema. Maar zodra de film klaar is willen mensen dat ik dat ‘gat’ vertaal in woorden. Dat wil ik niet. Woorden schieten te kort. Die woorden worden opgevangen door mensen. En dat bederft hun ervaring als ze naar de bioscoop gaan. Zelf wil ik ook zo min mogelijk weten als ik een film ga zien. Ik wil een nieuwe wereld betreden, op ontdekkingsreis gaan, mijn eigen ervaring hebben en mijn eigen conclusies kunnen trekken.”

Op ontdekkingsreis gaan… geldt dat ook voor uzelf tijdens het maken van een film? “Absoluut.”

In uw films lopen verschillende werkelijkheden vaak door elkaar. Toch heb ik wel altijd een gevoel wat de ‘echte’ wereld is, of zou kunnen zijn. Dat had ik bij deze film niet. Was dat uw opzet? “Het is niet mijn bedoeling mensen in een val te laten lopen. Als u het spoor bent kwijt geraakt heb ik gefaald als verteller. Ik ben begonnen met een aantal ideeën. Er diende zich een manier aan waarop die ideeën zich wilden laten vertellen. Op een bepaalde abstracte manier, zeker. Maar ik heb het idee dat je de film, en de ideeën kunt grijpen en dat alles een bepaalde betekenis heeft.”

Ik wil niet zeggen dat ik het spoor ben kwijt geraakt. Maar ik heb deze film meer als een trip ervaren. Niet als een verhaal. “Dat komt ook door de ideeën die in de film zitten.”

U had het net over een abstracte manier van vertellen. Laura Dern, de hoofdrolspeelster uit Inland Empire, vergeleek op het filmfestival van Venetië uw film met een abstract schilderij. “Als er een abstract schilderij aan de muur hangt, ziet iedereen daar iets anders in. Dat kan ook met cinema. Ik hou van verhalen die abstracties bezitten. Het is interessant als mensen in dezelfde film verschillende dingen kunnen zien. Dan krijg je verschillende interpretaties, verschillende conclusies.”

Deze film is stukje voor stukje gemaakt over een periode van drie jaar. Die manier van werken is natuurlijk mogelijk door de DV- camera. Bent u van plan in de toekomst zo te blijven werken? “De volgende keer zou het fijn zijn om eerst ideeën te krijgen. Die op te schrijven en daar vervolgens een scenario van te maken. Waarschijnlijk is dat toch de beste manier.”

Waarom? “Als je dan gaat draaien heb je het hele ding. Niet dat er een slechte of een goede manier is om iets te doen. Maar waarschijnlijk werkt dat toch beter.”