Chris Bergoch over Tangerine

Regisseur Sean Baker en co-scenarist Chris Bergoch volgen in Tangerine twee zwarte transseksuele vrouwen in Los Angeles en laten daarmee een alledaagse wereld zien waar de meeste mensen toch van willen wegkijken. Ze schoten de film volledig op een iPhone en zo werd Tangerine dé Sundance-sensatie van het jaar. Bergoch was tijdens de tiende editie van Leiden Internationaal Film Festival aanwezig om over de heftige film te praten. "In Amerika zou ik dit nooit vertellen, maar aangezien het Nederland is en het hier toch legaal is: ik ben voor de film in zo’n bordeel geweest."

In jullie vorige film Starlet (2012) speelden een jonge pornoster en een hoogbejaarde vrouw de hoofdrol. Nu vertellen jullie het verhaal van twee zwarte transseksuele vrouwen. Waarom deze personages? "We onderzoeken graag gemarginaliseerde mensen. Mensen die aan de randjes van onze maatschappij leven. We vinden dat interessanter, want zulke mensen zien we haast nooit in films."

Hoe vind je zulke personages? "Voor deze film begon het allemaal met Donut Time. Dat is een donutwinkel op de hoek van een druk kruispunt in Los Angeles die fungeert als een hot zone voor transgender sekswerkers. We wilden die plek in een verhaal gebruiken, dus we wisten dat zulke vrouwen deel van het verhaal moesten worden. Wij komen zelf niet uit die wereld, dus Sean en ik moesten veel research doen. Met Starlet doken we de pornografische filmindustrie in en deden we veel interviews met performers van die films. Met Tangerine wisten we niet precies waar we moesten beginnen, dus gingen we maar de straat op. Er is een lgbtq-centrum daar in de buurt waar we op zoek gingen naar vrouwen om mee te praten. Zo kwamen we in contact met Mya Taylor die in de film Alexandra speelt. Veel mensen dachten dat we gek waren, of zelfs politieagenten, maar Mya verwelkomde ons met open armen en deelde veel verhalen. Ze introduceerde ons ook aan Kitana Kiki Rodriguez die Sin-Dee speelt. We zagen ze samen en wisten toen dat zij de sterren van de film moesten worden. Ze zijn een geweldig en dynamisch duo."

Maar professionele actrices zijn het niet. Hoe ging dat op de set? "Ze hadden een achtergrond in acteren, maar veel kansen krijgen ze als transgenders niet. Ze waren dus blij om op een set te staan. Het was trouwens gunstig dat we met de iPhone schoten. Toen we voor Starlet de 85-jarige Besedka Johnson hadden gecast was het soms lastig, want zij had amper ervaring als actrice, maar ineens had ze wel een enorme camera op haar gericht. Met de iPhone is dat geen probleem, de actrices voelde zich erg comfortabel."

Wisten jullie al tijdens het schrijven van het scenario dat jullie op een iPhone zouden schieten? "Nee, dat kwam later. We hadden heel weinig geld voor deze film. Voor Starlet hadden we een budget van $250.000, wat al microbudget te noemen valt, maar voor Tangerine hadden we niet eens de helft. We moesten dus overal waar we konden bezuinigen. Rond die tijd, dit was in 2013, hadden we allemaal de iPhone 5s en Sean vond online een prototype lens van Moondog voor op die telefoon. We kregen twee lenzen van hen en mochten ermee testen. We lieten het beeld aan onze producent Mark Duplass zien en hij was gelijk om. Hij noemde het erg punk rock."

En toen werden jullie ineens uitgeroepen tot de toekomst van indie cinema… "Dat is allemaal leuk en aardig, maar we zijn niet de eersten geweest die een film op een iPhone hebben geschoten. Dat we door Sundance werden geselecteerd hielp natuurlijk wel enorm. We wilden echt knallen met deze film, dus we hebben veel met de kleuren gespeeld, ze echt opgekrikt. Die vrouwen hebben zo’n rijk en bijzonder leven en dat moest de film wel reflecteren."

De muziek knalt op andere manieren: veel hip hop, rap en andere harde, maar onbekende dansmuziek. Hoe kwamen jullie tot deze keuze? "Normaal gesproken zijn we heel spaarzaam met muziek, maar voor deze film moest het allemaal wat gekker. We hebben dagen op Soundcloud gezeten en gezocht naar nummers die perfect zouden werken. Vervolgens gingen we op die nummers monteren alsof we een videoclip aan het maken waren. De muziek heeft de stijl van de film dus hier en daar gedicteerd."

Kan je iets vertellen over een ander belangrijk personage, de Armeense taxichauffeur Razmik die een oogje heeft op Sin-Dee? "Karren Karagulian zit in al Seans films. Hij is een soort lucky charm, dus we proberen altijd een rol voor hem te vinden. Nou zijn bijna alle taxichauffeurs in Los Angeles Armeens, dus hij paste makkelijk in het scenario. We wilden meerdere verhaallijnen hebben en aan de hand van dit personage zouden ze samen kunnen komen."

Er is een moment waar zijn vrouw hem ziet met Sin-Dee en Alexandra. Zij is dan gechoqueerd dat hij überhaupt hun namen weet. Wordt er echt zo neergekeken op transseksuelen? "Ik denk het wel. Er is een groot vooroordeel tegen ze en ze krijgen veel te verduren. Er zit een moment in de film waar Sin-Dee urine over zich heen krijgt geworpen en dat is volgens Kiki ook echt iets wat regelmatig gebeurt. Mya vertelde ons ook over hoe ze in een maand voor 150 baantjes solliciteerde en hoe ze voor al die baantjes werd afgewezen."

Denk je dat films als deze en series zoals Sense8, waarin onder andere een transgender een hoofdrol vertolkt, een verschil kunnen maken? "Ik hoop het, al zorgen films en series volgens Mya maar voor kleine deukjes in het systeem. Alle kleine beetjes helpen natuurlijk, maar er is nog een lange weg te gaan. Het is wel zo dat toen we Tangerine schoten niemand het er over leek te hebben. Nu is het toch een soort hot topic. Mensen praten er nu meer over, hopelijk krijgen ze dan ook meer begrip."

Het valt me op dat de film alsnog best grappig is. Deze vrouwen zijn namelijk zo theatraal. Soms zou ik ook niet weten hoe ik zou moeten reageren als ik naast ze zou zitten in de bus, terwijl ze een heftige ruzie hebben. "Als ze in de film ruzie maken in de bus, zit er ook echt een man naast hen die helemaal flipt. We schoten die scène met de iPhone op heuphoogte, dus veel mensen wisten niet dat het allemaal gespeeld was en dat ze op film stonden. Na een shot moesten wij dus altijd achter de mensen aanhollen om hun toestemming te vragen voor het gebruiken van het shot. Er is een zelfs een scène in de Donut Time waar onbewuste klanten de zaak betreden. Wij moesten blijven draaien en konden niet vertellen dat ze in een film zaten. Het shot duurde heel lang, dus sommige klanten liepen alweer zaak uit en de hoek om. Wij moesten ze steeds in de gaten houden en na het einde van het shot ze achterna rennen voor toestemming."

Wat is de belangrijkste les die je hebt geleerd als onafhankelijke filmmaker? "Laat me je daar een voorbeeld van geven: deze film had eigenlijk niet horen te bestaan. Na Starlet zouden Sean en ik een grote actiefilm van acht miljoen dollar maken. Dat is alsnog niet heel veel in Hollywood, maar voor ons was het een soort Avatar. Iedereen was weg van het script, maar het geld moest nog geregeld worden. Wat internationale partijen moesten ernaar kijken en zij wilden hun logo’s erop en aanpassingen hier en daar in het script, dus het project bleef zich maar uitstellen. Wij hebben toen besloten om niet stil te zitten en hebben Tangerine gemaakt.
"Het punt is: ga naar buiten en maak je film. Laat niemand je tegenhouden. Het maakt niets uit als je nog niet weet waar je film over gaat. Ga de wereld in en praat met mensen, want dan vindt je verhalen. Wij konden Tangerine pas maken toen we naar Donut Time waren geweest en met de mensen daar in contact kwamen. Via hen leerden we over prostituees die hun klanten afwerkten terwijl de auto door de wasserette reed, dus dat zit in de film, net als illegale bordelen waar meerdere mannen tegelijkertijd worden bediend. In Amerika zou ik dit nooit vertellen, maar aangezien het Nederland is en het hier toch legaal is: ik ben voor de film in zo’n bordeel geweest. Ik heb een man gezien die in een badkamer werd gepijpt door een jonge vrouw, gehurkt op een smerige vloer. Ondertussen werd iemand anders in de douche onder handen genomen. Ik blufte uiteindelijk dat ik te weinig geld had voor een dienst en ben weggegaan, maar dat beeld heb ik wel meegenomen in onze film.
"Dat is het lange antwoord. Het korte antwoord is: laat niemand je tegenhouden. Ga naar buiten en maak je film. Je hebt geen dure spullen nodig, een telefoon is soms voldoende. Maar let op één ding: zorg voor goed geluid. Dat kan de iPhone je nog niet bieden, dus neem alsjeblieft een goede geluidsman aan."