Cate Shortland over Lore

Een griezelig sprookje over opgroeien terwijl de wereld is ingestort. Cate Shortlands Lore laat de laatste dagen van nazi-Duitsland door nieuwe ogen zien. "Lore gaat over het ontdekken van identiteit en seksualiteit, te midden van de chaos."

Het blijft een gevoelig onderwerp, geeft de Australische Cate Shortland (1968) onmiddellijk toe, wanneer we haar tijdens het recente IFFR spreken: nazi’s. Of: hoe ook de Duitsers in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog het moeilijk hadden. Althans, let op: sommige Duitsers. Ja, zegt ze, "misschien hielp het dat ik zelf van joodse komaf ben".

Toch zit de kracht van haar film niet in de associatie met Duitsland. Lore is de reis van een veertienjarig meisje dat de wereld en zichzelf ontdekt in een tijd van extremen. Met de val van het Duizendjarig Rijk is de wereld zoals ze die kende opgehouden te bestaan. Haar ouders zijn dood. De nationaal-socialistische leugens zijn verstomd, ook al herhaalt Lore ze soms. Ze weet niet beter.

"Duitsland is met opzet nauwelijks herkenbaar als Duitsland", vertelt Shortland. "Het lijkt meer een sprookjesland, een reusachtige versie van Ian McEwans The Cement Garden waarin achter elke boom gevaar schuilt en iedereen zowel roofdier als prooi is. Juist daarom heb ik de regie op me genomen. Omdat dat sprookjeselement in Rachel Seifferts roman The Dark Room zit [die het verhaal baseerde op de ervaringen van haar eigen moeder]. En ik had het geluk samen te werken met de toen nog maar 28-jarige cameraman Adam Arkapaw. Om de harde realiteit van het verhaal tegenwicht te bieden, kozen we voor dromerige shots waarin de achtergrond vaag blijft en close-ups die de textuur van de wereld tonen en de beelden iets tastbaars geven. Alsof de personages de wereld opnieuw ontdekken. Roestende, vernietigde tanks, de schors van de bomen, de afgebladderde muren van de huizen. Tastbaar en toch zo ver weg."

"Om te zorgen dat de jonge cast niet getraumatiseerd naar huis ging na de opnamen hebben we het scenario aan de ouders voorgelegd met de vraag of er wat uit moest. Niemand protesteerde", zegt Shortland. "En om het filmen intiem te houden en de kinderen niet te intimideren werd bovendien vaak met een kleinere crew in de bossen gefilmd terwijl de rest van de crew en de trucks achterbleven."

Seksualiteit
Seifferts roman kreeg Shortland van producent Paul Welsh. "Toen ik het een paar weken later las, werd ik getroffen door het perspectief van de jonge Lore. Ze was de dochter van een hoge nazi-officier maar ook een meisje dat zich losmaakt en los moet maken van de ideologie waarmee ze is opgegroeid. Ze moet zien te overleven terwijl ze met haar jongere broertjes en zusje naar het noorden van Duitsland trekt. Het apolitieke en de menselijkheid van het boek beangstigden me. Want zou het me lukken die naar de film te vertalen?"

Uit de afwezigheid van extreme reacties zou je kunnen afleiden dat de film daarin geslaagd is. "Lore is een film over het ontdekken van identiteit en seksualiteit, te midden van een chaos die jarenlang alle identiteit vernietigde en waarin seksualiteit een middel was om te onderdrukken", getuige ook de vele verkrachtingen waar Shortlands camera direct of indirect naar verwijst. Dat levert vreemde en fascinerende contrasten op. Die ontdekkingsreis van een jonge vrouw heeft Lore trouwens gemeen met Shortlands vorige film Somersault. Haar signatuur zit behalve in de visuele stijl ook in de seksualiteit en het geweld, vertelt ze, "want die waren in het boek meer naar de achtergronden gedrongen, vermoedelijk omdat de auteur haar eigen moeder wilde beschermen."