La folie Almayer

Chantal Akermans jongste meesterwerk La folie Almayer is een bewerking van het debuut van Joseph Conrad. Met zinnenprikkelende metaforen duikt ze in Almayers hoofd, om zo de culturele ontheemding in de Oriënt bloot te leggen.

Chantal Akerman weigerde het New York Gay Film Festival ooit om één van haar films te vertonen. De beslissing typeert haar verzet tegen hokjesdenken. Het oeuvre van de grande dame van de Belgische cinema is een ontmaskering van vastomlijnde identiteiten – en dus ook van een label als ‘homoseksueel’.

In La folie Almayer, dat onbegrijpelijk genoeg in Nederland alleen op dvd verschijnt, heeft haar genderthematiek een culturele omlijsting – net als in de eerdere Les rendez-vous d’Anna en Là-bas. Akerman bewerkte de gelijknamige debuutroman van Joseph Conrad (1895), die verhaalt over de worsteling van kolonist met zijn dochter, een halfbloed. Hij stuurt haar, onder druk van een stervende handelaar, naar een school in de stad, waar ze wordt onderwezen in het Europese cultuurgoed. Geestelijk verminkt keert ze terug naar de Maleisische jungle. Om dan haar pijlen op haar vader te richten.

Hoewel vader en dochter lijnrecht tegenover elkaar komen te staan, voeren ze dezelfde innerlijke strijd: gevangen tussen hun Europese en Maleisische wortels. Bij geen van beiden voelen ze zich echt thuis. Dat is somber en tragisch, en vormt voor Akerman het wezen van identiteit. In haar visie is elk mens ontheemd. Niemand past perfect in de mal van de culturele stereotypen die worden opgelegd.

La folie Almayer laat zich ook niet vangen door de wetten van de narratieve cinema. Met zinnenprikkelende metaforen kruipt Akerman in Almayers hoofd. Onregelmatige rimpelingen op een rivier, de chaos van de jungle, desoriënterende schakelingen tussen Wagners Tristan und Isolde en een liefdesliedje van Gene Vincent. De woeste, grillige, unheimische esthetiek lijkt rechtstreeks afkomstig uit het onderbewuste. Uit de warrige kronkels van Almayers geest.

La folie Almayer is het vergeten meesterwerk van 2012. Alle hulde dat de film alsnog op dvd uitkomt. Maar stiekem voelt hij beter thuis op het witte doek — waar je onverbiddelijk wordt meegesleurd in deze even zacht-poëtische als donker-dreigende koortsdroom.