Cannes 2024

De 77e editie van Cannes probeerde wereldpolitiek bij de deur te weren, maar kwesties rondom repressie en vrijheid sijpelden via de films alsnog naar binnen.

Cannes 2024 was op zijn zachtst gezegd een merkwaardige jaargang. Vooral qua politieke urgentie had men meer verwacht. De aangekondigde stakingen door werknemers uit de Franse filmindustrie vonden toch niet plaats en ook de ergste geruchten over #MeToo-onthullingen kwamen niet uit. Vanwege het strenge optreden van de gemeente Cannes, die elke vorm van politieke demonstraties in aanloop naar het festival verbood, was publieke solidariteit met Palestina hoe dan ook onmogelijk.

Waar eerdere filmfestivals het niet voor elkaar kregen om grip te houden op het politieke discours du jour – zie de bijna catastrofale aanpak van de Berlinale – lukte het Cannes wel om als zogenaamd ‘apolitiek’ platform de focus te verleggen van wereldpolitiek naar cinema.

De ironie daarvan is niet te missen als je vervolgens kijkt naar de films die werden geselecteerd voor de hoofdcompetitie. De meesten daarvan gaan over de zoektocht naar vrijheid en verlossing, met hoofdpersonages die het alleen moeten opnemen tegen een onrechtvaardige wereld.

Wat al die films vooral laten zien, is dat vrijheid altijd een prijs heeft.

De controversiële Russische schrijver (en later reactionair politicus) Eduard Limonov voelt zich in Kirill Serebrennikovs Limonov pas vrij als hij in het wilde New York van de late jaren zeventig rock bottom bereikt en de verdorvenheid van zijn miserabele leven omarmt.

Het homoseksuele hoofdpersonage van Emanuel Pârvu’s Three Kilometres to the End of the World kan alleen ontsnappen aan de patriarchale repressie op het Roemeense platteland door de relatie met zijn ouders te offeren.

De titelheld van Jacques Audiards Emilia Pérez geeft haar rol als pater familias op om haar transgender identiteit eindelijk te omarmen.

En die van Sean Bakers Gouden Palm-winnaar Anora navigeert een leven als stripper, maar fantaseert zich een Disney-prinses.

Vrijheid kan ook zitten in de vorm van de films.

Audiard maakte een uitbundige (en overigens teleurstellende) musical over zijn trans hoofdpersonage, de baas van een Mexicaans kartel.

Coralie Fargeat gaat voor uitzinnige, smerige bodyhorror met The Substance, een intense maar ook platte satire over schoonheidsidealen in de mediawereld.

De aloude koning van de bodyhorror David Cronenberg is juist meer ingetogen met zijn reflectie op rouw in The Shrouds, al zit er veel creatief venijn in de samenzweringsverhalen die hij in zijn hyperpersoonlijke film verweeft.

En de Chinese cineast Jia Zhangke maakte met Caught by the Tides een van de beste films van het festival door het narratief bijna volledig los te laten en te golven op de beelden die hij de afgelopen decennia filmde in een razendsnel veranderend China.

Het meest vrijgevochten werk in de hoofdcompetitie was Megalopolis, het passieproject van regisseur/wijnboer Francis Ford Coppola. De Amerikaanse filmlegende stopte meer dan 120 miljoen dollar van zijn eigen geld in de film en kon zichzelf daardoor absolute vrijheid permitteren. De verwachtingen waren torenhoog en de meeste journalisten bleken teleurgesteld door Coppola’s rommelige fabel over eroderende samenlevingen en moreel corrupte politici. Wat mij betreft is het juist teleurstellend dat zij het lef, de experimenteerdrift en de creatieve vrijheid van dit waanzinnige project niet kunnen waarderen, want juist van zulke vrijgevochten films zouden er meer moeten zijn.

Bijna elke film in de competitie is op een of andere manier naar het thema vrijheid toe te schrijven, maar geen film zo expliciet als The Seed of the Sacred Fig van Mohammad Rasoulof. De Iraanse cineast won eerder een Gouden Beer voor doodstrafdrama There Is No Evil (2020) en kreeg voor deze nieuwe film een ‘speciale prijs’ van de jury. Hij speelt zich af rondom de Revolutionaire Rechtbank van Teheran, tegen de achtergrond van grootschalige sociale onrust en protesten. Het recente politieke tumult in Iran lijkt Rasoulofs gedurfde werk te voeden en bewijst opnieuw dat hij keihard ingaat tegen de Iraanse staatscensuur.

Rasoulof zelf is Iran ontvlucht nadat hij werd veroordeeld tot zweepslagen en acht jaar celstraf. Het brengt acuut in focus hoe onlosmakelijk politiek en cinema verbonden zijn. Of Cannes dat nou wil of niet.

Alle winnaars van Cannes 2024 zijn te vinden in Cannes-blog nummer 12.