Freeze Frame #25

Kleedjes op het strand

Dheepan. Illustratie: Lae Schäfer

Regisseur Shady El-Hamus (De libi, Forever Rich) brengt maandelijks een ode aan een bijzondere filmscène. Deze keer: Dheepan.

Twee blauw verlichte konijnenoortjes doemen op uit de duisternis. Niet veel later wordt in slowmotion straatverkoper Dheepan zichtbaar. Hij heeft een gepijnigde blik in zijn ogen en twee flikkerende oortjes op zijn hoofd.

Dit filmbeeld bleef maar door mijn hoofd spoken tijdens de twee weken dat ik door Europa reisde en besefte dat de welvaartskloof buiten Nederland vaak nog vele malen groter is. Op alle stranden en in alle steden zie je het gebeuren: de een ligt in de zon of zit op een terras, terwijl de ander probeert te overleven door de verkoop van kleedjes, zonnebrillen en aanstekers. Soms gaat het goed, wordt er met een vriendelijk knikje bedankt of wordt er zelfs iets gekocht. Vaker worden de verkopers simpelweg genegeerd of denigrerend weggewuifd, als vervelende vliegen die rond zongebruinde hoofden zoemen.

Dheepan, het hoofdpersonage uit de gelijknamige film van Jacques Audiard, laat me maar niet los. Dheepan, de Sri Lankaanse ex-Tamiltijger die niet lang geleden nog verwikkeld was in een burgeroorlog en nu door toeristen wordt gereduceerd tot stoorzender. Dheepan, die in een vluchtelingenkamp gekoppeld werd aan een vrouw en een kind die hij beiden nog nooit eerder zag, maar met wie hij een gezin vormde omdat het de enige manier bleek om asiel te krijgen. Dheepan, die van de ene oorlog wegvluchtte, op zoek naar vrede en rust, maar in een buitenwijk van Parijs in een nieuwe oorlog terechtkwam. Ook al is het, wat mij betreft, een van Audiards mindere films, hij weet een personage neer te zetten dat beklijft, omdat Dheepans situatie staat voor die van zovele anderen en tegelijk de pijnlijke afstand tussen mensen in het hedendaagse Westen illustreert.

Een maand geleden kwam het bericht naar buiten dat er een straatverkoper op een Italiaans strand doodgeslagen was omdat hij de vriendin van de dader, in een poging iets te verkopen, had aangesproken met “Ciao bella”. De man ging door het lint, sloeg op de verkoper in, en bleef slaan. Van sociale controle is tegenwoordig helaas geen sprake meer; omstanders filmden het incident in plaats van dat ze het slachtoffer hielpen. Een racismedebat barstte in Italië los, want de verkoper was een immigrant die al tien jaar in Italië woonde en als verkoper in de zomermaanden de stranden afliep. Een tragisch einde van een leven waarbij het gevaar van objectivering, niet in de laatste plaats door populistische politici, maar weer eens pijnlijk duidelijk werd.

Ik geloof echt dat het zien van een film empathie kan opwekken. Wat Audiard met Dheepan doet is belangrijk, omdat hij bijdraagt aan het besef dat alle mensen die in Europa een nieuw leven proberen op te bouwen ergens vandaan komen, niet altijd straatverkoper waren, thuislanden en families achterlieten, inmiddels noodgedwongen ver onder hun niveau werken en ondertussen door veel mensen uit een hogere sociale klasse als verstoorders van een zorgeloos leven worden ervaren. Uit ongemak? Waarschijnlijk. Maar dat is geen excuus.

Ik kan niet anders dan me continu beseffen hoeveel geluk ik heb dat ik degene ben die in de zon op het strand ligt. Nee, ik koop niet constant kleedjes, zonnebrillen of aanstekers, maar ik probeer de persoon die me iets aanbiedt altijd in de ogen te kijken. Ik laat zien dat ik me ervan bewust ben dat er een mens voor me staat. Een mens met een verhaal, die zich genoodzaakt ziet dit werk te doen omdat alle andere opties voorlopig nog onbereikbaar zijn. Een mens die het hopelijk gegund is in Europa vrede en rust te vinden.

Geschreven door Shady El-Hamus