Freeze Frame #53

Regisseur Shady El-Hamus (De libi, Forever Rich, Crypto Boy) brengt maandelijks een ode aan een bijzondere filmscène. Deze keer: afdraaien in Michael Clayton.

“Just drive.” Zo luidt de laatste zin van Michael Clayton. Een heerlijke laatste zin. Een perfecte laatste zin misschien wel. Simpel, klein en – na alles dat je in de twee uur ervoor hebt meegemaakt – een zinnetje vol lading en emotie. Want Michael Clayton is een thriller zoals een thriller idealiter is: intelligent, spannend en zelfs ontroerend. Spoilers ahead, want alleen door het verhaal te begrijpen wordt duidelijk wat dit einde zo sterk maakt.

Het titelpersonage, gespeeld door George Clooney in zo’n rol die alleen George Clooney kan spelen, is een “fixer” bij een prestigieus advocatenkantoor in New York. Hij regelt problemen buiten het zicht van de rechtbank en houdt de vuile handen van zijn cliënten schoon. Wanneer zijn collega en vriend Arthur tijdens een grote rechtszaak tegen een agrochemisch bedrijf genaamd U-North mentaal instort en dreigt interne documenten te openbaren, komt hij onder verdachte omstandigheden te overlijden. Terwijl hij er via Arthurs research achter komt wat het bedrijf probeert te verdoezelen en hoe ver ze daarvoor gaan, keert Michael zich tegen hen om het voor zijn vriend op te nemen.

Uiteindelijk weet Michael de praktijken van U-North te openbaren en ceo Karen Crowder – Tilda Swinton in zo’n rol die alleen Tilda Swinton kan spelen – een moordbekentenis op tape te ontfutselen. In de finale van de film, een dialoogscène die zo goed gespeeld wordt dat hij spannender is dan welke achtervolgingsscène ook, maakt Michael zich los van het corrupte systeem waarin hij jarenlang opereerde en wreekt hij op een geweldige manier zijn overleden vriend. Terwijl Tilda Swintons personage staat na te bibberen als ze beseft in welke val ze zojuist gelopen is, loopt Michael Clayton naar buiten. Job done. Als kijker zit je vol adrenaline, en ook al speelt George het ijskoud en cool, ook bij hem moet het van binnen gieren.

Dan het laatste shot, en de laatste zin. De camera is vastgezet in een taxi en Michael Clayton stapt close het shot in. De taxichauffeur vraagt waar hij heen wil, als antwoord geeft hij hem vijftig dollar en de opdracht: just drive. En eigenlijk wordt het vanaf dat moment alleen nog maar beter. Het shot blijft minutenlang, tijdens de gehele aftiteling, staan en in de ogen van Clooney speelt zich zo veel af: spanning, opluchting, onzekerheid, verdriet, melancholie en vooral het besef dat hij zich heeft weten te bevrijden.

Niet vaak wordt er door een regisseur in een Amerikaanse film zo’n keuze gemaakt: om zo lang naar het hoofdpersonage te kijken nadat de finale van de film zich reeds heeft voltrokken. Het is prachtig en uniek. En zonde dus dat het zo zelden gebeurt, want als je erover nadenkt is het moment na een explosie juist zo filmisch. Ik denk aan mezelf op de momenten na een hoogtepunt of dieptepunt, momenten van reflectie, stilte, wanneer alles indaalt. Het zijn pure en eerlijke momenten, waarin een personage alle maskers laat vallen en we even zien wat een blik ons kan vertellen.

Schrijver en regisseur Tony Gilroy, bekend van onder andere The Bourne Identity-reeks, maakte een onderschat meesterwerk. In een internationale recensie werd Michael Clayton een perfecte film genoemd en daar geef ik de recensent volledig gelijk in. Alles klopt, alles werkt, en belangrijker: alles raakt. Vooral dat einde, waarbij ik nog moet toevoegen dat ook de timing van het moment waarop de eindcredits in beeld verschijnen simpelweg perfect is. Want ja, eindcredits zijn ook een creatieve keuze en onderdeel van de filmervaring. Niet op een streamer kijken dus, deze film. Waar wel? Geen idee. Maar alsjeblieft, ga kijken. Ondanks de spoilers zal het je niet teleurstellen.