Dansplaining #50

Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

2024 was een waanzinnig filmjaar. Als ik inventariseer wat voor moois er vorig jaar is uitgebracht, zie ik een prachtige kruisbestuiving van relevante thema’s, artistieke innovatie, virtuoze genrefilms en gedurfde experimenten die toch toegankelijk blijven.

Festivalfavorieten als Hundreds of Beavers en I Saw the TV Glow lieten zien dat een piepklein budget geen beperking hoeft te zijn, terwijl grote blockbusters als Furiosa en Dune: Part Two spektakel met intelligentie verbonden. Toch is er in de aanloop naar de Oscar-uitreikingen dit jaar amper enthousiasme bij het grote publiek te bespeuren. Hoe zou dat komen?

Wie niet naar de eigen lijst met favorieten kijkt, maar naar de tien meest succesvolle films, krijgt al meteen een idee. Waar de filmtheaterbezoeker nog steeds wordt getrakteerd op originele verhalen, wordt de megaplex meer dan ooit gedomineerd door franchises. In de internationale top 10 van 2024 staat niet één film die geen onderdeel is van een bestaande reeks. Van Inside Out 2 tot Venom: The Last Dance is één conclusie overduidelijk: alleen films die onderdeel zijn van een herkenbare merknaam worden nog ingezet om een groot publiek te verleiden.

Het is een deprimerende stand van zaken, maar zeker geen verrassing. Hollywood-studio’s hebben zich nu al jaren toegelegd op de productie van grote films die bovenal een herkenbaar logo moeten hebben. Het resultaat is een schijnbaar eindeloze reeks sequels, prequels en spin-offs die op grote schaal worden geconsumeerd, maar die we net zo snel weer vergeten. Het zijn films die geen moeite doen om iets nieuws te bieden, maar een minimale variatie brengen op wat je allang kent.

Een jaar eerder liet het gedeelde succes van Barbie en Oppenheimer zien dat het ook anders kan: grote publieksfilms kunnen een artistieke visie uitdragen en óók toegankelijk blijven. Ze kunnen maatschappelijke discussies in een stroomversnelling brengen, je anders naar de geschiedenis laten kijken, en nog steeds bakken met geld opleveren. In dat jaar leek het dan ook heel even alsof een collectieve filmcultuur weer springlevend was.

Maar in 2024 probeerden de studio’s het niet eens meer: klassieke mid-budget publieksfilms als Hit Man en Juror #2 gingen in de VS rechtstreeks naar streamingplatforms. Zo zien we de kloof tussen hoge en lage cultuur, tussen filmtheater en megaplex, tussen filmkunst en commercie nóg dieper worden. En het erge is dat dit natuurlijk ook de kloof vergroot tussen rijk en arm, tussen stad en platteland, tussen links en rechts.