Twee generaties over QT8: The First Eight

'Het is een MTV Celebrity Break-Up-film'

QT8: The First Eight

Een jaar na de release van Quentin Tarantino’s negende film Once Upon a Time… in Hollywood is er nu een documentaire over zijn eerste acht films. Filmjournalisten David Hofland en Dana Linssen gingen op zoek naar wat de ‘stem van zijn generatie’ voor hun twee generaties filmliefhebbers te vertellen heeft.

Ruim een week draait hij nu in de bioscopen, QT8: The First Eight, over de eerste acht films van Quentin Tarantino. Hij is de regisseur die onze twee generaties verbindt. Maar zozeer als we er naar uit hadden gezien om het over zijn films te hebben, om terug te kijken op zijn eerste négen films, en de balans op te maken van het oeuvre van een regisseur die aangekondigd heeft er maar tien te zullen maken, zo katerig kwamen we naar buiten.

Ten eerste is de documentaire van Tara Wood een jaar te laat. Hij was een leuk opmaatje geweest naar de release van Once Upon a Time… in Hollywood vorig jaar. En ten tweede was hij ook toen al achterhaald geweest, door de manier waarop hij met elephant in the room Harvey Weinstein omgaat. Dat is nu alleen maar erger geworden.

Proloog: Harvey Weinstein
David Hofland: “Ik dacht echt dat we het niet meteen over Harvey Weinstein zouden hoeven hebben. Niet dat ik het onderwerp uit de weg wil gaan. Maar QT8 gaat daar zo onhandig mee om dat het de hele film overschaduwt.”

Dana Linssen: “Dus we kunnen twee dingen doen: of we hebben het er straks over, net zoals de film, in een weggemoffelde epiloog, of we doen het meteen.”

DH: “Net als in een Tarantino-scenario: een flashforward die straks wordt ingelost. Nonlineaire journalistiek.”

DL: “Er zitten voor de goede verstaander wel een aantal hints in. Met name Michael Madsen, de acteur uit de beroemde scène met het oor uit Reservoir Dogs doet echt zijn best om het heikele onderwerp niet te vermijden. Maar regisseur Tara Wood gaat er niet op in.”

DH: “En dan komt die epiloog erachteraan geplakt. Heftige muziek wordt aangeslingerd, de krantenkoppen komen in beeld. Het voelt heel erg als een moetje, iets waarvan iedereen baalde dat het in de film moest. En dat is natuurlijk precies verkeerd, want dat gesprek moet worden gevoerd. Dus als de film het niet doet, moeten wij het aankaarten. Want nu is het een MTV Celebrity Break-Up-film: ‘Het waren acht heel moeilijke projecten met Weinstein, maar na de breuk heeft Tarantino toch de kracht gevonden om nummer negen te maken over wat hij het leukste vindt van alles, namelijk Hollywood zoals het is, was en zou moeten zijn’.”

Acte 1: Schitteren door afwezigheid
DL: “Tarantino schittert door afwezigheid in zijn eigen docu.”

DH: “Hij is niet de enige. Ook Uma Thurman had niet mogen ontbreken. Het ongeluk dat zij had op de set van Kill Bill, wat voor haar kenmerkend was voor een onveilige sfeer tijdens het draaien, wordt wel benoemd, maar er wordt heel snel overheen gepraat. De muze wordt uit de geschiedenis geschreven. Het is een enorme high-five-parade. Tarantino wordt een van de grootste en meest controversiële regisseurs van zijn generatie genoemd, die ingewikkelde onderwerpen niet uit de weg gaat; zie WW2-film Inglourious Basterds of slavernijverhaal Django Unchained. Deze docu is zo braaf. Zou dit de film zijn die Tarantino over zichzelf zou hebben gemaakt?”

DL: “Misschien is het tijd voor een flashback? En moeten we om echt te beginnen terug naar het moment dat we voor het eerst gezamenlijk een van zijn films hebben gezien? Ik ben dat nooit vergeten. Vooral door iets wat jij zei. Ik ben heel benieuwd wat je er zelf nog van weet en hoe je er zelf op terugkijkt.”

DH: “Kill Bill!”

DL: “Op dvd, en je was natuurlijk nog amper een tiener. Je had Reservoir Dogs ook al gezien geloof ik. Dus ik dacht serieus: ‘Waarom niet? We kunnen hem altijd weer uitzetten’.”

DH: “En dat gebeurde. Ik weet natuurlijk waar je op doelt. Uma Thurman, The Bride, komt uit het ziekenhuis en gaat één voor één iedereen van de bende van Bill afslachten. Ze komt bij het huis van Vernita Green en vermoordt haar voor de ogen van haar dochtertje – ‘Your mother had it coming’. Dat vond ik toen als vertelmiddel heel moeilijk, de blik van een kind gebruiken om iets heftiger en bloeddorstiger en pijnlijker te maken dan het sowieso al is. Ik stond toen natuurlijk nog veel dichter bij het perspectief van het kind. Laatst heb ik de film nog eens gezien en toen registreerde ik voor het eerst bewust wat The Bride daarna tegen het kind zegt, en dat rechtvaardigt die scène: ‘Als je over twintig jaar nog boos bent, dan mag je wraak nemen en zal ik op je wachten.’ Wraak is natuurlijk Tarantino’s grote thema. Het is inmiddels bijna twintig jaar later en Kill Bill 3 schijnt in de maak te zijn. En Tarantino en Thurman praten weer.”

DL: “Het Kill Bill-tweeluik is door de diversiteit van stijlen mijn favoriet. Maar voor mij was wat je zei toen een eyeopener. Misschien nog meer als filmcriticus dan als moeder. Als moeder dacht ik vooral: ‘Ok, we zetten de film gewoon uit en ik leg je later wel uit wat wraak is en dat dat een eindeloos fascinerende thema is sinds het begin van de Westerse verhaaltradities.’ Tarantino heeft een grote rol gespeeld in het salonfähig maken van extreem geweld in de moderne film. Je kunt nauwelijks een film over geweld maken zonder het te exploiteren. Dus zeggen dat iets ‘ergens over gaat’ is sindsdien een excuus geworden om het te laten zien. Door jouw opmerking ben ik me gaan afvragen of ethiek niet een grotere rol speelt of zou moeten spelen in de filmkritiek dan we in de postmoderne jaren negentig dachten.”

Acte 2: Controverse opzoeken
DH: “Voor Tarantino is geweld absurd. Daar zou je een statement in kunnen zien. Die bloedfonteinen in Kill Bill zijn zo over de top dat je een vrijbrief hebt om te lachen. Tarantino zoekt dat op. Hij houdt van die controverse. Maar het feit dat je graag een grens opzoekt is niet in alle gevallen een vrijbrief om er overheen te gaan.”

DL: “Dat geldt ook voor de manier waarop hij na zijn gewelds- en wraakfilms aan de haal is gegaan met alternatieve geschiedenissen. Ook daar bleven geweld en wraak de hoofdthema’s. Bij Once Upon a Time… merkte ik voor het eerst een soort onverschilligheid. Die film wordt niet per se beter door de slachtpartij aan het eind, hoe leuk die vlammenwerper ook is. Het geweld vertelt niets meer. En toen vond ik hem opeens een ouderwetse filmmaker geworden.”

DH: “Dus eigenlijk is zijn grootste angst werkelijkheid geworden? Hij wil maar tien films maken om te voorkomen dat hij zichzelf herhaalt en daarmee achterhaald wordt.”

DL: “Tarantino heeft een enigszins gecompliceerde verhouding met vrouwen. Er wordt gezegd dat hij ze empowert, maar hij empowert ze via geweld. In Jackie Brown heeft hij daar tenminste nog een complexe en gelaagde psychologie omheen gebouwd. Ze heeft ook een rijk emotioneel leven.”

DH: “Of ligt dat aan actrice Pam Grier, die haar eigen levenservaring meeneemt? Hij is in ieder geval ver gekomen sinds Reservoir Dogs, waarin de enige twee vrouwen als ‘Shocked Woman’ en ‘Shot Woman’ in de credits staan. Tarantino is sowieso niet zo’n psycholoog. Zijn personages worden voortgedreven door hun motieven. Meestal wraak. Ze bestaan niet buiten hun handelingen.”

DL: “Wat ik wel heb opgestoken van QT8, maar goed zo nerdy ben ik dan ook weer niet, is dat Tarantino eigenlijk met zijn films een soort eigen multiverse heeft gebouwd. In de ene film zit de voorvader van een personage uit die andere…”

DH: “Ja, dat wist ik. Dat maakt het zo leuk om naar zijn films te kijken. Hij werkt met terugkerende thema’s en figuren, en stopt overal kleine grapjes, of het nou in het production design of in de dialoog is. Bovendien is Tarantino nu zo groot dat hij overal mee wegkomt. Mijn favoriete scène in Once Upon a Time… is als het gaat schemeren en één voor één alle lichtreclames van Hollywood aanspringen. Waar er meestal door tijd- of geldgebrek voor wordt gekozen om er één of twee te doen, doet Tarantino er gewoon, weet ik veel, veertien, want hij vindt ze alle veertien even mooi.”

Acte 3: Weinstein Redux
DL: “Nu toch weer terug naar de olifant in de kamer: Miramax en de Weinsteins. Een aantal weken nadat het Weinstein-schandaal begin oktober 2017 aan het licht kwam, liet Tarantino weten dat hij wist van Weinsteins seksueel grensoverschrijdende gedrag en geweld en dat hij wilde dat hij eerder aan de bel had getrokken. Toen leek het alsof het eeuwig duurde voordat hij ermee naar buiten kwam, nu valt dat in de tijdlijn van gebeurtenissen wel weer mee. Wat ik kwalijk vind is dat de docu er zo lafhartig en omfloerst mee omgaat.”

DH: “Michael Madsen suggereert dat John Ruth, het personage van Kurt Russell in The Hateful Eight al Tarantino’s manier was om met Harvey Weinstein af te rekenen.”

DL: “Twee jaar vóór #MeToo. Dat vind ik ver gaan.”

DH “Madsen is dan ook Tarantino’s trouwste fan.”

DL: “Ik vind het ingewikkeld. Je kunt natuurlijk doen alsof films een universum op zich zijn, en alles daarbuiten er niet toe doet. Maar als een documentairemaker zo zwaar inzet op de gedachte dat Tarantino een auteur is, dan gaan al die extra-filmische elementen een rol spelen.”

DH: “Ik kan het niet verdedigen. Het moet voor Tarantino moeilijk zijn geweest om de man die van hem een wereldster heeft gemaakt af te vallen. Dat is een soort vadermoord. Misschien wordt zijn tiende film wel de film die hierover gaat.”

Epiloog: Stem van een generatie
DL: “Hoewel we denk ik allebei van andere regisseurs meer houden, is Tarantino de filmmaker die onze beide generaties verbindt. Wat voor invloed heeft die discussie op jou als cinefiel?”

DH: “Ik moet even hardop denken. We zitten in een tijd waarin een groot deel van de filmgeschiedenis in een ander licht komt te staan. Dat betekent dat je andere accenten gaat leggen, buiten de mainstream gaat kijken als de mainstream problematisch blijkt te zijn vanwege de productieomstandigheden en de representatie van vrouwen en minderheden. Als ik nu een film aanzet en ik zie het Weinstein-logo, dan draait mijn maag om. Ik wil graag naar bepaalde films blijven kijken, als cinefiel, en om de geschiedenis en de filmgeschiedenis beter te leren kennen. Elke keer dat je maag zich omdraait, is dat een wake-up call om in je eigen leven, in de situaties waar je wél invloed op hebt, te zorgen dat je je uitspreekt en actief bezig bent om dat soort toxic situaties te voorkomen. In dat licht is het interessant dat de film Tarantino de stem van zijn generatie noemt, zonder te vertellen wat hij dan zo graag wil zeggen.”

DL: “Weet je wel hoe moeilijk die vraag te beantwoorden is? Tarantino bevindt zich hoe dan ook op een metaniveau. Hij wordt niet voor niets een van de eerste postmoderne filmmakers genoemd. Hij maakt films over film, over cinefilie. Daarmee maakt hij ons bewust van het moment waarop we als wereld onherroepelijk het tijdperk van het cinematische, of zelfs het post-cinematische zijn ingegaan. Waarin we geen verschil meer zien tussen wat zich op een filmscherm afspeelt, en in de fysieke wereld om ons heen. Alles is een keten van referenties aan referenties. In mijn jeugd was er het hitje ‘Net als in de film’. Die dissociatie legt Tarantino bloot, maar hij draagt er ook aan bij. Als je in een film Hitler kunt vermoorden, of de slavernij kunt beëindigen, of de Manson-moorden kunt voorkomen, wat is dan de stap naar geloven in ‘alternatieve werkelijkheden’? Maar ook: als films oplossingen kunnen verzinnen die we in het echte leven niet zien, wat zegt dat dan eigenlijk over ons gebrekkige inlevingsvermogen als mens in de echte wereld? Maar goed, dat ben ik. Ik weet oprecht niet of dat vragen zijn waar Tarantino zich mee bezighoudt.”

DH: “Als dat het is, dan heb ik opeens minder moeite met de meer problematische kanten van zijn werk. Want ik heb, als iemand die geschiedenis heeft gestudeerd, en iemand die tegelijkertijd diep onder de in druk kan zijn van goede verhaalstructuren, moeite met die wat-alsjes van zijn laatste films. Het zijn inderdaad metaverhalen. Een soort films die eigenlijk film- of verhaalanalyse zijn. Of filmkritiek via cinema. Voor iemand die zo wordt geroemd om zijn schrijfkunst is het zo langzamerhand ook een zwaktebod. Er valt ook een film te maken over de geschiedenis die verder gaat dan de geschiedenis herschrijven, óf een-op-een kopiëren of representeren. Je hoeft niet te laten zien hoe bruut Sharon Tate werd afgeslacht om iets te zeggen over geweld, over de willekeur van het lot, over de link tussen geweld en beroemdheid. Je kunt de Gouden Jaren van Hollywood ook revisionistisch, vanuit een ander gezichtspunt laten zien.”