Cronenberg-tentoonstelling in Eye

Een borrel met Mugwump

Een Mugwump op de Cronenberg-tentoonstelling.

We hebben goed en slecht nieuws over David Cronenberg — The Exhibition, die tot en met 14 september in EYE te zien is. Eerst het slechte nieuws: de regisseur zelf komt niet. Het goede nieuws: de expositie is geweldig, het retrospectief is razend interessant en Videodrome — nu te zien in een gerestaureerde versie — hakt er na dik dertig jaar nog steeds ongenadig in.

David Cronenberg — The Exhibtion werd tijdens de persdag, toen journalisten werden ingelicht over het programma door Jaap Guldemond (hoofd tentoonstellingen), Ronald Simons (programmeur) en Noah Cowan (curator), geplaatst in de thematiek van de eerdere exposities die werden gewijd aan Stanley Kubrick en Federico Fellini. Ook David Cronenberg wordt als een bonafide filmauteur gezien, wiens films een eigen artistieke visie bevatten en zich onttrekken aan Hollywoodconventies.

Poster voor Videodrome

Voor ondergetekende, begin jaren tachtig een groot liefhebber van Cronenbergs ‘body horror’ in films als Scanners, The Brood en Videodrome, een ietwat vreemde gewaarwording, want lang werd het werk van de eigenzinnige Canadees buiten genrekringen totaal niet serieus genomen. Het waren juist schrijvers van tijdschriften als het Amerikaanse Cinefantastique of het Franse Mad Movies die een lans braken voor Cronenberg en toen al inzagen dat de regisseur niet alleen zijn tijd ver vooruit was, maar ook een intelligente en eigenlijk zelfs literaire visie op het horrorgenre had.

Kijk maar naar dit bij genrefans bekende vraaggesprek Fear on Film uit 1982. Gezeten naast de wat nerderige lolbroek John Landis (An American Werewolf in London) en horrormeester John Carpenter (The Thing) is Cronenberg duidelijk de outsider van het gezelschap. Hij articuleert zorgvuldig over de ernstige problemen die hij met de Canadese censuurcommissie heeft, en houdt een helder en boeiend betoog over hoe zijn films zich verhouden tot de monsterfilms van zijn tafelgenoten: “Your own body, your own existence is the monster.

Maar het is voor een trouwe fan wel een fijne gewaarwording, en de opwaardering van de status van Cronenberg voelt als gerechtigheid. Die opwaardering spreekt overigens ook uit het omvangrijke perspectief dat door Simons is samengesteld. Alle titels uit Cronenbergs oeuvre zijn te bewonderen, en dat is ook voor de kenners goed nieuws, want zijn eerste films Stereo en Crimes of the Future (1970) zijn zelden op het grote doek te zien. Het programma is verder aangevuld met kortfilms (waaronder de voor fans zeer interessante Transfer en From the Drain) en bekende genrefilms die een thematische overeenkomst met Cronenbergs werk kennen, zoals George Franju’s poëtische griezelaar Les yeux sans visage (1959), Brian De Palma’s macabere Sisters (1973) en Andrzej Żuławski’s hysterische meesterwerk Possession (1981).

eXistenZ

Natuurlijk is de expositie in de bovenzaal van EYE de echte blikvanger. De chronologisch opgebouwde tentoonstelling staat niet lang stil bij Cronenbergs vroege periode. Slechts enkele attributen en posters herinneren aan Shivers (1975), Rabid (1977) en The Brood (1979), terwijl die films hem toch echt op de kaart hebben gezet als een cineast die niet alleen originele horrorfilms maakte, maar er ook meteen internationale successen mee boekte. Er lijkt weinig meer uit deze periode bewaard te zijn gebleven dan enkele stills, fraaie posters met opruiende teksten en een T-shirt van Cronenbergs autoracefilm Fast Company (1979). Maar die wat valse start vergeven we de samenstellers, want daarna wacht een bombardement aan impressies. Op grote schermen zijn sleutelscènes te zien uit Videodrome, Naked Lunch (1991) en eXistenZ (1999), ontwrichtende beelden die in het grote, donkere vertrek spookachtig oplichten. Achttien kleine monitors vertonen momenten uit andere films, waaronder natuurlijk het uiteenspattende hoofd uit Scanners (1981), een gruwelijke metafoor voor een brein dat het allemaal niet meer kan vatten.

Scanners

Het lichaam en de geest, de terreinen die Cronenberg sinds het begin van zijn carrière verkent en telkens weer nieuwe geheimen prijsgeven of juist angstvallig bewaren, zijn de hoofdthema’s van de tentoonstelling. Uiteraard worden ze geïllustreerd met de meest uiteenlopende rekwisieten. De kevertypmachine uit de delirische William Burroughs-adaptatie Naked Lunch en de botachtige attributen uit eXistenZ zijn grappig op hun eigen rare, sinistere manier, waar de ‘chirurgische instrumenten voor het opereren van gemuteerde vrouwen’ van gynaecoloog Jeremy Irons uit Dead Ringers (1988) gewoonweg angstaanjagend zijn — ook voor mannen.

Terwijl de bezoeker langs een overtuigende replica van Jeff Goldbums teleportatiemachine uit The Fly (1986) wandelt, wordt zijn oog getrokken door een felle schittering in de verte. Dat blijkt een magnifiek Chinees kostuum uit Cronenbergs historische drama M. Butterfly (1993); een bewijs dat zelfs in deze zeldzame mislukking uit zijn oeuvre schoonheid verborgen liggen. Er zijn meer kostuums te zien. Die van zielenknijpers Sigmund Freud (Viggo Mortensen) en Sabina Spielrein (Keira Knightley) uit A Dangerous Method (2011) zijn prachtig; die van Ronald Mlodzik, een patiënt in de ‘Canadese Academy for Erotic Inquiry’ uit Stereo is ronduit intimiderend.

Filmkrant-auteur KEES Driessen (links) en een Mugwump op de Cronenberg-tentoonstelling in Eye. Foto: Charlotte Bouwman.
Filmkrant-auteur KEES Driessen (links) ontmoet een Mugwump in Eye. Foto: Charlotte Bouwman.

De reis voert verder langs de beenbeugel van James Spader en de sexy outfit van Rosanna Arquette uit Crash (1996), misschien wel Cronenbergs beste film. Een klein handgeschreven briefje van J.G. Ballard, de schrijver op wiens controversiële roman de film is gebaseerd, maakt duidelijk dat de auteur van één ding overtuigd was: ‘More frightening than the book.’

En voor wie zich niet kan bedwingen en een selfie moet maken, is er een apart vertrek ingericht met de bar uit Naked Lunch. En wie anders hangt er aan de toog dan het aandoenlijke gedrocht Mugwump (die overigens ook elders aan een ketting ligt opgebaard), met wie je een denkbeeldige borrel kunt drinken. Maar de meeste bezoekers zullen verstek laten gaan. Want je weet natuurlijk nooit wat hij door je drankje heeft geroerd.


De tentoonstelling David Cronenberg — The Exhibition vindt plaats van 22 juni t/m 14 september 2014 in Eye Filmmuseum.