Filmjaar 2025

In de ranglijsten voor 2025 steekt één film met kop en schouders boven alle andere uit. One Battle After Another verpakt in één film alles wat dit filmjaar kenmerkte.

Zelden werd een film zó overtuigend gekozen tot film van het jaar als One Battle After Another. Zowel in het jaaroverzicht van de rubriek Filmsterren, waarin maandelijks de meningen van vooraanstaande critici worden gepeild, als in de samengestelde toptien van de Filmkrant-medewerkers staat de film op eenzame hoogte.

In Filmsterren behaalde de film een ongehoord hoog gemiddelde van 4,9 uit 5 – hoger dan een 4,5 is al zeer uitzonderlijk. En in het klassement samengesteld uit de toptien-lijstjes van onze medewerkers werd hij niet alleen met afstand het vaakst genoemd (door 15 van de 24 deelnemers), maar ook door bijna iedereen die hem opnam op de eerste of tweede plek geplaatst. Resultaat: bijna driemaal (!) zoveel punten als de nummer twee.

Ook verder zijn de twee toptien-lijstjes redelijk eensgezind. De meest opvallende uitbijter is de derde plek in de Filmsterren-lijst voor Downton Abbey: The Grand Finale, het slotstuk van de zo succesvolle historische tv-serie. Met slechts drie beoordelaars kun je vermoeden dat alleen de liefhebbers op de film zijn afgekomen, maar dat is wellicht al te cynisch.

Hoe dan ook lijkt Paul Thomas Andersons epos erin te slagen om all things to all people te zijn. Hij wentelt zich in eindeloos slacker-gewauwel maar heeft ook de beste achtervolgingsscène in jaren. Het is arthouse én spektakelcinema, politiek opruiend én screwball-komisch, hypermasculien én feministisch.

Dochters
Dat laatste geldt voor meer films dit jaar, signaleert collega Pim van den Berg in zijn toelichting bij zijn toptien, te lezen op filmkrant.nl/lijstjes. Films door en over mannen, die tegelijk “een aanklacht zijn tegen traditionele opvattingen over mannelijkheid. Daarin zijn ze eerlijk over de vrouwenhaat, racisme, homo- en transfobie die ervoor nodig is om de leugen vol te houden dat witte mannen slimmer en sterker zijn en daarom bovenaan de piramide horen.”

One Battle After Another bewandelt die lijn door het perspectief gaandeweg de film te laten verschuiven van de door Leonardo DiCaprio gespeelde (ex-)revolutionair naar zijn opgroeiende dochter, die aan het eind van de film de strijd oppakt die haar ouders ooit begonnen.

Vaders en dochters, dat was sowieso een opvallend terugkerend thema in de films van 2025. Allereerst waren er flink wat klassieke afwezige vaders. Zie het gemoedelijke Bob Trevino Likes It (Tracie Laymon), waarin twintiger Lily dan maar een andere vader voor zichzelf regelt. Of het grimmige Toxic (Saulė Bliuvaitė), waarin vroegpuberende Litouwse meisjes voor de leeuwen worden gegooid in de internationale modellenwereld terwijl hun vaders in geen velden of wegen te bekennen zijn. Of het zachtmoedige Soft Leaves (Miwako Van Weyenberg), waarin de elfjarige Yuna het tijdelijk zonder haar vader moet stellen. En Noah Baumbachs Jay Kelly, waarin een iconische filmster zich afvraagt of hij niet wat meer tijd met zijn inmiddels volwassen dochters had moeten doorbrengen (antwoord: ja, duh).

Maar nog interessanter werd het als de vader en dochter in kwestie juist met elkaar opgescheept zaten en hun geschillen moesten uitvechten. Dat kwam zelfs voorbij in Wicked: For Good, hard op weg om de meest winstgevende film van het jaar te worden, waarin (spoiler alert) de tovenaar van Oz meer dan alleen Elpheba’s aartsvijand blijkt.

Een intiemer variant was er in Good One (India Donaldson), waarin de zeventienjarige Sam verzeild raakt op een weekend lange hike met haar vader en diens beste vriend. “Met elke terloopse opmerking die Sam te horen krijgt, groeit de kloof tussen vader en dochter”, observeerde collega Roosje van der Kamp in haar recensie. “Op hun wandeltocht wordt duidelijk hoe groot die kloof eigenlijk is en dat Sams doen-alsof die kloof niet kleiner maakt.”

Wandelfilms
Nog scherper tekent het conflict tussen generaties zich af in The Seed of the Sacred Fig van Mohammad Rasoulof. Een gezin – vader, moeder, twee dochters – vormt hierin een microkosmos van de Iraanse maatschappij. Met de vader als belichaming van het patriarchale regime, en de dochters die zich er steeds sterker tegen verzetten – en daardoor steeds verder onder druk worden gezet.

Het meest opvallende succes in de Nederlandse cinema was ongetwijfeld The North (Bart Schrijver), een piepkleine onafhankelijke productie die ruim meer dan honderdduizend bezoekers wist te trekken. De wandelfilm, die twee oude vrienden volgt tijdens een voettocht door de Schotse Hooglanden, was de meest verrassende van de tien Gouden Films die dit jaar werden verdeeld – op het lijstje prijken verder onder meer twee Sinterklaasfilms, stripper-sequel Onze jongens 3, misdaadfilm Wraak en NFF-opener Voor de meisjes.

Blijkbaar is er een tot nu toe onvermoede markt voor wandelfilms, want ook The Salt Path (Marianne Elliott) was voor arthousebegrippen een opvallend succes. Dat zal ongetwijfeld wat geholpen zijn door de vragen rond het waarheidsgehalte van het als non-fictie verkochte boek waarop de film werd gebaseerd, die precies rond de filmrelease boven water kwamen.

The North is overigens lang niet de enige Nederlandse film die ver buiten de landsgrenzen werd gedraaid. Makers van publieksfilms hadden al langer door dat je via een filmproductie makkelijk op zon-zee-zand-locaties kunt belanden (zie dit jaar onder meer Love Fail Repeat op Curaçao en Augurk aan zee op Bonaire).

Arthousemakers kiezen blijkbaar liever voor onherbergzamere bestemmingen. Terwijl het boek waarop de film gebaseerd is toch echt aan de stranden van de provincie Zeeland is gesitueerd, trok Mike van Diem voor zijn gezinsdrama Voor de meisjes de Zwitserse Alpen in. Aan de andere kant van hetzelfde gebergte zette ook Jan-Willem van Ewijk een vader-zoon-relatie op scherp in Alpha.

Maar twee andere, in beide lijsten hoog gewaardeerde Nederlandse films blonken juist uit door zich diep in te graven in zeer specifiek Nederlandse locaties. Enerzijds was er Sven Bressers Rietland, dat direct uit de klei getrokken leek te zijn en waarmee Nederland zich eindelijk weer eens vertegenwoordigd zag in Cannes, al was het dan in een zijprogramma. En anderzijds de grootstedelijke volkswijken waar Peter Hoogendoorn een vader en zoon laat ronddolen in Drie dagen vis.