Extra’s: Ober en Zwartboek

Zwartboek

Wat staat er eigenlijk allemaal nog meer op een dvd? In de rubriek Extra’s kijken we verder dan de hoofdfilm.

Toen Ober vorig najaar in de bioscoop uitkwam, bracht distributeur A-film een verzamelbox met alle voorgaande speelfilms van Alex van Warmerdam uit. Jammer genoeg betrof het zo’n boterham met tevredenheid die in het Warmerdammiaans universum nog wel eens op tafel komt: zonder enig ‘beleg’ of extraatje. En dat terwijl de Amerikaanse dvd’s van ‘The Dress‘, ‘Little Tony‘ en Grimm eerder waren voorzien van interviews, commentaar, artwork en Van Warmerdams animatiefilm Painting (1986).

A-film beloofde beterschap voor de dvd-uitbreng van Ober. En jawel: Schilderij (6 minuten) is nu in de afdeling Extra’s meegenomen. Het is een geluidloze kleurenfilm over de verhoudingen tussen de kunstenaar, zijn werk en zijn publiek, beginnend met een wit doek. Er komt geen kwast of hand aan te pas; de penseelstreken leiden hun eigen leven en schilderen een ronde, naakte vrouw op een bank: een klassiek, rustiek tafereeltje. Tot er toeschouwers verschijnen. Sullige mannetjes in pak, die transformeren tot gretige monsters. Onder hun ogen verwordt het onschuldige naakt tot een hysterisch lustobject. De onzichtbare kwast plamuurt het weer dicht, associeert verder, langs naakte mannen, apen, landschappen, een zelfportret, hondje, ijsjes. Tot de oppermachtige Van Warmerdam er genoeg van heeft en ze begraaft onder een dikke laag lichtblauwe verf.

Er is ook nog een tweede korte film, uit hetzelfde jaar: De stedeling (10 minuten), een film die kort voor Van Warmerdams speelfilmdebuut Abel in 1986 tot stand kwam. Daarin slentert Van Warmerdam door de polder, van boerderij naar boerderij, nieuwsgierig naar het geheim van de met autobanden bedekte witte plastic heuvels. “Kuilgras”, klinkt het geheimzinnige boerenantwoord. Maar daar neemt de stedeling geen genoegen mee. Alle Abelse streken zitten er in: de afgewogen composities, de surrealistische ingrediënten, de droge humor en niet te vergeten: de boerenslimheid van het tegendraadse karakter.

De beide ‘making ofs’ liggen in elkaars verlengde: ‘Over de muziek’ (4,5 minuut) lijkt een restant van materiaal waar geen plek voor was in het langere ‘Achter de schermen’ (17,5 minuut), een degelijke, maar weinig verrassende ‘making of’.

Met zijn kleine 40 minuten extra’s lijkt de Ober-dvd nogal karig bedeeld vergeleken bij de lawine die op de special edition dubbel-dvd van zwartboek is geplempt. Maar de meester toont zich weer eens in de beperking. Van de bijna zeven uur (!) extra’s is ruim vier uur gevuld met de audiocommentaren van Paul Verhoeven en scenarist Gerard Soeteman. Het resultaat is twee keer praktisch hetzelfde verhaal over plot en historische achtergronden. Dat wil niet zeggen dat er geen interessante weetjes zijn over cameragebruik (eerst één, later meer), achtergrondprojectie (in de eersteklas treincoupé), inspiratiebronnen (de Haagse School voor het zeilbootje op het water) of dubbeldruk (kinderen bij de gaarkeuken die nét niet worden overreden door een auto); maar het rendement van die informatie is veel te laag. Dan liever een ingedikte, gemonteerde selectie daaruit. De resterende Extra’s bestaan uit het gebruikelijke promotiemateriaal en hijgerige interviews c.q. emo-tv, met als dieptepunt een integrale uitzending van De wereld draait door waar de cast met Matthijs mag babbelen. Voor ruim het dubbele bedrag krijg je er in de Limited Edition behalve de filmmuziek ook nog een boekwerkje bij met Verhoevens decoupage-(aan)tekeningen bij delen uit het script. De vis wordt duur betaald, zou een ober of Abel dan zeggen.