The Grandmaster

Twee neuzen raken elkaar

De eigenlijke grootmeester van The Grandmaster is natuurlijk Wong Kar-wai. Want zelfs al levert hij met The Grandmaster een soort halfbaksel van een film af, hij blijft (visueel) imponeren.

Wat moet je toch met die filmmakers die al bij de première van hun film zeggen dat hij eigenlijk niet af is en dat er nog een hermontage volgt? En begrijp me niet verkeerd. Het zijn niet de minsten die daarmee wegkomen. Elk jaar draaien er weer een paar films in de competitie van Cannes die in een aangepaste versie de bioscopen bereiken. Maar zo bont als Wong Kar-wai, die dit jaar met The Grandmaster het Filmfestival Berlijn opende, maken weinigen het. Hij kondigde niet simpelweg aan dat hij nog met een langere versie zou komen, net zoals bijvoorbeeld Peter Jacksons ‘extended’ versies van de films uit de Lord of the Rings-trilogie. Hij zei dat hij eigenlijk liever een dubbel zo lange film had gemaakt. Maar ja, als je eenmaal getekend hebt als festivalopener dan is er geen weg meer terug.

De vraag is wel wat we nu in de bioscopen krijgen, en waarom. Is The Grandmaster een soort halfbaksel van een film? Een lange trailer? Want, en dat is het allerbelangrijkste, de film imponeert en stelt teleur tegelijkertijd. Het is een karakteristiek geval van een film waar je graag heel veel goeds en interessants in wilt zien en lezen, omdat hij nu eenmaal van een geliefde filmauteur is. Maar die op de keper beschouwd gewoon tekort schiet. Al het visuele spektakel kan de vele losse lijntjes, en de eendimensionaliteit van hoofdfiguur Ip Man, bekend als de kungfuleraar van onder andere Bruce Lee, niet verhullen. Dat wordt wachten op die vieruursversie dus.

Vuurwerk
Alsof hij zich wil revancheren voor zijn tegenvallende Amerikaanse debuut My Blueberry Nights (in 2007 openingsfilm van Cannes) keert Wong met The Grandmaster terug naar de cinema van zijn jeugd, de epische martial-artsfilm, een genre dat hij al eerder beproefde in Ashes of Time uit 1994 en de redux-versie daarvan uit 2008. The Grandmaster vertelt een niet minder episch verhaal over de opvolging van de legendarische Chinese vechtmeester Gong die wil dat zijn opvolgers de noordelijke en de zuidelijke vechtscholen verenigen. De kandidaten: de zuidelijke Wing Chun-meester Ip Man (gespeeld door vaste Wong-acteur Tony Leung) en Gongs dochter Er (Zhang Ziyi).

Hun rivaliteit is zo explosief dat het wel liefde moet heten. En wat volgt is een grootse liefdesgeschiedenis met de potentie van In the Mood for Love over twee mensen die elkaar de rest van hun leven op kruispunten in tijd en geschiedenis kortstondig zullen ontmoeten. Het is alsof de hele wereldgeschiedenis slechts een metafoor is voor hun fatale aantrekkingskracht. En het magnetisme van hun gevechten de beste seks die we op het filmdoek te zien kunnen krijgen.

Hoewel The Grandmaster over alles en nog meer gaat – behalve liefde en oorlog passeert ook de complete Chinese moderne geschiedenis – gaat het in de films van Wong eigenlijk om andere dingen. Om regendruppels die van een hoed spatten. Om hoe je zowel vertraging als versnelling kunt beleven binnen hetzelfde ’timeframe’ (een mooi dubbelzinnig woord voor het tijd- en beeld-momentum dat elk filmkader is). Over zo’n beeld waarin alleen maar twee neuzen elkaar raken en alles gezegd is. Over een gevecht in de sneeuw waarin de seconden als sneeuwkristallen bevriezen. Dat zijn beelden die raken aan de onderliggende filosofie van de vechtsport.

Ip Man zocht naar kungfu als ‘pure vorm’, zegt hij ergens in de film. Niet naar de spektakelvariant. The Grandmaster beheerst dat spel niet helemaal. In z’n beste momenten weet vormgever Wong (er wordt ook wel eens gezegd dat zijn vaste art director, kostuumontwerper en editor William Chang het eigenlijke genie achter zijn films is) inderdaad aan de meest zuivere en authentieke emoties te raken. Die zitten nooit in het imponerende schouwspel inclusief strak gechoreografeerde gevechten dat The Grandmaster te vaak is, maar in een tussenshot van kinderen die met vuurwerk spelen en zo geruisloos het voorbijgaan van de tijd laat zien. Of een close-up van de knoop van een jas die als een souvenir aan een onbereikbare liefde voor altijd wordt bewaard. Voel maar in je eigen zakken.