Roberto Minervini over Stop the Pounding Heart en The Other Side

Hoe echt is het echt? Heel echt, volgens Roberto Minervini. Hij filmt honderden uren aan de zelfkant van Texas en Louisiana, stuurt soms een beetje bij (in overleg met zijn hoofdpersonen) en schrijft er achteraf een verhaal bij. ‘Ik leen de vorm van fictie.’

Als we het over Roberto Minervini hebben, hebben we het over zijn methode. Zijn films bewijzen dat het populaire grijsgebied tussen feit en fictie nog altijd kan verrassen. Toen ik in 2013, onvoorbereid, in Cannes Stop the Pounding Heart zag, noteerde ik in mijn aantekenboekje: ‘Of was het toch allemaal documentair?’ Twee jaar later, ook in Cannes, hoorde ik van een collega dat hij bij The Other Side (ook bekend als Louisiana) hetzelfde had gedaan.

Stop the Pounding Heart gaat over een strenggelovig opgevoede jonge geitenhoedster in ruraal Texas die een eerste flirt ervaart met een vriendelijke stierenrijder, terwijl haar moeder aandringt op maagdelijkheid voor het huwelijk. The Other Side biedt een rauw beeld van drugsverslaafden en gewapende militieleden (die verwachten dat de Verenigde Naties Amerika zullen binnenvallen) in Louisiana.

We hadden de films bekeken als naturalistische speelfilms met documentaire achtergronden (van stierenrijden tot wet T-shirt contests); intense portretten in de marge van de samenleving, gemaakt met grote sympathie voor de hoofdpersonen. Maar we raakten in de war: het voelde te echt. Tegelijkertijd was het te mooi gefilmd, was de camera te vaak op precies de goede momenten aanwezig en was er te veel coverage: het extra materiaal dat speelfilmregisseurs opnemen om meer montageopties te hebben, waarvoor scènes geheel of gedeeltelijk moeten worden herhaald. En dan bleek Stop the Pounding Heart ook nog prijzen voor Beste Documentaire én nominaties voor Beste Speelfilm te hebben.

Geiten en stieren
Als ik dit in Cannes aan Minervini zelf voorleg, reageert hij verheugd: “Als je het bekijkt als speelfilm en dan ontdekt dat het documentair is, voelt dat als een triomf. Helaas hoor ik vaker het omgekeerde: dat mensen het beschouwen als een documentaire maar gaandeweg gaan twijfelen. En dat voelt minder als een triomf.”

Daarom verklapt hij graag het geheim van de chef: “Takes duren lang, meestal zo’n dertig minuten, en ik herhaal ze nooit. Terwijl we filmen ben ik me zeer bewust van coverage. Ik weet hoe ik daarvoor moet bewegen. En ik film veel. Voor The Other Side zo’n honderdvijftig uur. Daardoor is er altijd hoop op een magisch moment. Iets wat later het verhaal kan helpen vertellen.” Dat verhaal heeft hij niet van tevoren, maar wel ideeën. “Die bespreek ik regelmatig met de hoofdpersonen. Of we sommige mensen of mogelijke verhaallijnen zullen laten vallen. Of we andere zullen toevoegen. Soms houden mensen er ook gewoon mee op: er ligt niks vast, dus je kunt mensen ook nergens aan houden.”

Wat Minervini zo filmt is documentair, maar hij zet wel dingen in gang. Bij Stop the Pounding Heart kende hij het meisje en de jongen al van twee eerdere titels uit zijn Texaanse trilogie — respectievelijk The Passage (2011) en Low Tide (2012) — en ensceneerde hij, met toestemming van de families, hun flirtage, om vervolgens de gebeurtenissen op hun beloop te laten. Op een vergelijkbare manier arrangeerde hij in The Other Side enkele belangrijke ontmoetingen. Hij nudget zijn documentaire, zogezegd.

Seksuele fun
“Ik maak a priori vormkeuzes die ik leen van fictie. Zoals mijn nabijheid bij de personages, de aandacht voor coverage en, in postproductie, het ritme van de montage en de verhaallijnen die ik soms volg. Samen met Denise Ping Lee, mijn vrouw, zoeken we achteraf een verhaal in het materiaal. Dat monteren we met, als ik het zo mag noemen, de poëzie van een speelfilm. En dat is wat sommige kijkers in verwarring brengt. Het voelt niet als een documentaire — maar wat mij betreft filmen we nog steeds de waarheid. Alleen leven kijkers dankzij de speelfilmtaal sterker mee. Documentaires — ik generaliseer nu — zijn vaak te afstandelijk en zakelijk. Ik bekijk mijn personages niet van een afstand; we doen alles samen. We doen het samen of we doen het niet.”

Dat heeft volgens Minervini een contra-intuïtief effect. “Juist omdat ik de hele tijd bij hen blijf, één van hen ben, val ik op een gegeven moment niet meer op. Zo kan ik ongestoord filmen.” De naar Texas verkaste Italiaan is gewend zich aan te passen. Toch zijn er momenten dat zijn verbazing over deze marginale gemeenschappen de overhand krijgt en het tegen toerisme en exotisme aanleunt. Maar niet vaak. Meestal houdt hij het intiem, met veel oog voor hun onderlinge verbondenheid.

Met in Stop the Pounding Heart als hoogtepunt de geweldige monologen (dogmatisch, maar liefdevol) waarin de moeder bij haar dochter pleit tegen seksuele fun en voor christelijke commitment, met in The Other Side soms gruwelijke momenten, zoals van een zwangere stripper die nog een shot neemt. Voor Minervini, die ooit oorlogsfotograaf wilde worden en nu ‘als compromis’ militante films maakt, zijn zulke beelden belangrijk: “Een zwangere vrouw die drugs neemt — daar kijk ik niet van op. In sommige omgevingen is dat normaal. Maar als het shockeert is dat goed. Want we moeten weten hoe hun leven echt is.”