Asteroid City

Asteroid City is Wes Andersons meest ambitieuze film. Een algemene relativiteitstheorie gevat in losse frames, bij afwezigheid van een verhaal.

Asteroid City is waarschijnlijk de meest diepgravende en de minst fascinerende film die Wes Anderson tot nu toe heeft gemaakt. ‘Waarschijnlijk’, omdat nog niemand kan zeggen hoe de film zich vanaf dit punt in onze gedachten zal gedragen. Nemen we de inertie die zich van Andersons films meester lijkt te hebben gemaakt voor lief en waarderen we de ideeën desondanks, of blijven we erin hangen?

Die bewegingloosheid moet je letterlijk nemen. Hij geldt niet voor Andersons ideeën over de illusie van controle (de rode draad in zijn films) of voor zijn liefdevolle fascinatie voor alles van gisteren (met name alles wat analoog en mechanisch is, inclusief de relaties tussen mensen). Daar zit beweging in.

Maar de decors zijn tot stilstand gekomen. Misschien omdat Anderson ouder wordt. Bottle Rocket (1996) en Rushmore (1998) hadden de energie van tieners, twintigers. The Royal Tenenbaums (2001) de chaotische onzekerheid van een gezin, ook al waren het de oudere Gene Hackman en Angelica Huston die de boel bestierden. The Life Aquatic with Steve Zissou (2004) en Fantastic Mr. Fox (2009) hadden ambitie, de duiker en de vos hadden een doel, ze renden en groeven en doken. De broers in The Darjeeling Limited (2007), de geliefden in Moonrise Kingdom (2012): ze wilden elkaar, ze zochten verbinding.

The Grand Budapest Hotel (2014) is niet zozeer een symbool voor vergane glorie – hoewel, opnieuw, Anderson een grote liefde voor die analoge tijd heeft – het is een monument van beschaving. Tegenover de allerlaagste en meest infantiele neigingen van de soort homo sapiens – vertegenwoordigd door het nazisme – stelt de film de waardigheid en intelligentie van kindred spirits Monsieur Gustav en vluchteling/weesjongen/piccolo Zero Mustafa. Als The Grand Budapest Hotel en Lars von Triers Dogville (2003) twee kanten van dezelfde medaille zijn, dan is dit de optimistische kant.

Hoewel Anderson nooit iets maakt dat minder is dan vermakelijk, missen Isle of Dogs (2018) en The French Dispatch (2021) het aura van die voorgaande films. Hun fascinatie lijkt meer particulier, meer persoonlijk misschien voor Anderson. Asteroid City is grootser, ambitieuzer. De film ligt dichter bij de essentie van Andersons ideeën. Wat symboliseert machteloosheid bijvoorbeeld beter dan een asteroïde? Het is de dood die uit de lucht komt vallen.

Sporen van verlies
Asteroid City is ook Andersons meest duistere film. Hoofdpersoon – voor zover die bestaan in Andersons ensemblefilms – is oorlogsfotograaf Augie Steenbeck (Jason Schwartzman), die de dood beroepshalve in een kader probeert te vangen. Samen met z’n vier kinderen zit hij vast in Asteroid City, een verzameling gebouwen langs een weg door de woestijn – net als alle andere dorpen en steden op aarde – nadat iedereen door een [kuch] onvoorziene gebeurtenis in quarantaine moet. Onder de andere gestrande reizigers bevinden zich filmster Midge Campbell (Scarlett Johansson), generaal Grif Gribson (Jeffrey Wright) en vermaard astronoom Dr. Hickenlooper (Tilda Swinton).

Overal ontdek je sporen van verlies en afwezigheid (zie ook het enorme gat in de grond) en de grootste tragedie van alles is dat niemand ook maar de minste controle heeft over wat dan ook. Gesymboliseerd door [kuch].

Die machteloosheid is de constante achter alle relativiteit in de film, die Anderson presenteert in de vorm van kaders. Letterlijke kaders, zoals het raam waardoor we naar Midge Campbell kijken, maar ook figuurlijke kaders die wijzen naar een perspectief. Ergens in het eerste kwart van de film zegt een van de personages iets over het ontbreken van een verhaal en je weet meteen hoe laat het is. Asteroid City vertelt geen verhaal, de film toont de afwezigheid van een verhaal. Uiteindelijk vormt de film een pleidooi om onze ogen naar boven te richten, naar de kosmos.

En terwijl dat allemaal gaande is, raak je verveeld. Misschien ligt dat simpelweg aan het ontbreken van een intrigerend hoofdpersonage. Of aan het ontbreken van een intrige. Misschien was het de festivaldynamiek in Cannes die de film dwarszat, daar moet nog een slag om de arm worden gehouden. Maar het zou ook kunnen dat een relativering van alles in een kunstmatig decor een te grote afstand tot de kijker creëert. Dat Asteroid City ondanks alle bravoure meer idee dan film is.