Marktaandeel Nederlandse film is met 11% laagste in tien jaar

Tot diep in de zomer leken de vooruitzichten voor de bioscoopbranche slecht. Ronduit dramatisch zelfs. Maar dat werd allemaal weer goed gemaakt in de laatste vijf maanden waardoor de bezoekcijfers slechts een fractie onder die van 2017 uitkwamen. Dat was niet te danken aan de Nederlandse film. Het aantal producties was het hoogste maar het marktaandeel en absolute aantal bezoekers het laagste in tien jaar. De cijfers werden gepresenteerd bij de traditionele nieuwjaarsreceptie van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF) en Filmdistributeurs Nederland (FDN), die vanmiddag werd gehouden in Pathé Tuschinksi in Amsterdam.

Maand na maand werd er een min geschreven, alleen in maart een voorzichtig plusje. Tot juli waren er 2,6 miljoen minder bioscoopkaartjes verkocht in 2018 dan in het jaar ervoor. Deels was dit te voorspellen. Er stonden immers geen grote familiefilms op de agenda, vergelijkbaar met Beauty and the Beast. Maar de heerlijke lente en nog veel betere zomer waren een verrassing en zorgden voor lege zalen. Tel daar nog eens een WK voetbal bij op, waar Oranje niet aan meedeed maar waar wel massaal op werd afgestemd, en de ramp was compleet.

Maar toen werd het september en was het over met de zomergekte. Een inhaalrace werd ingezet. In november werden bezoekcijfers gerealiseerd die 34,2% hoger lagen dan in dezelfde maand een jaar eerder. Die eindspurt zorgde ervoor dat 2018 als geheel helemaal geen slecht bioscoopjaar was. Het totaal aantal bezoekers kwam uit op 35.715.451 – slechts 0,8% minder dan in recordjaar 2017, het beste jaar in een halve eeuw.

Een kniesoor spreekt in zo’n geval van stagnatie. Maar als je bedenkt dat dit bezoekersaantal is gehaald met ongeveer drieduizend stoelen minder, is het niet slecht. De bouwwoede in de bioscoopbranche is geluwd. Er kwamen slechts veertien nieuwe zalen bij – in vergelijking met 56 in 2016. Ook gingen er zalen dicht. Twee bioscopen gingen failliet. Maar op meer plekken sloten de deuren tijdelijk om te verbouwen en oude stoelen te vervangen door nieuwe, vaak veel bredere exemplaren.

Zeker in vergelijking met het buitenland doet de Nederlandse bioscoopbranche het niet slecht. In de Verenigde Staten, Canada en Groot Brittannië kunnen de bioscoopbazen tevreden terugkijken op een winstgevend jaar. Maar in Frankrijk zakte het bioscoopbezoek in met een paar procent. In België werd 5% minder kaartjes verkocht. En in Duitsland werd zelfs een min van 18% genoteerd.

Minder bezoekers betekende overigens niet minder inkomsten. De totale inkomsten gingen met 3,5% omhoog tot €312.405.029. Dat komt door een hogere gemiddelde ticketprijs: €8,75 in 2018 in vergelijking met €8,38 in 2017. En die prijs zal het komende jaar weer omhoog gaan door de verhoging van de btw van 6 naar 9%. De belangrijkste reden voor de hogere inkomsten van vorig jaar is een toegenomen interesse voor speciale producten als 4DX- en 4DM-stoelen of VIP-arrangementen. Ook werden er minder kaartjes verkocht voor doorgaans goedkopere familiefilms.

Opmerkelijk is overigens dat 3D op zijn retour lijkt. Zowel het totale bezoekersaantal als het marktaandeel van 3D-films daalt. De nieuwigheid lijkt er vanaf en de meerwaarde niet voldoende. Vooral bij familiefilms verkiest meer dan de helft van de kijkers de 2D-versie boven de 3D-variant. Maar ook binnen andere genres staat 3D onder druk.

De beste bezochte film van 2018 – en dat kan niemand ontgaan zijn – is Bohemian Rhapsody. De biopic over Queen-zanger Freddy Mercury, afgelopen weekend nog goed voor twee Golden Globes, trok in twee maanden tijd 1.329.974 bezoekers en bracht daarmee €12.795.960 in het laatje. Nummer 2 op het lijstje is Mamma Mia! Here We Go Again met 936.895 bezoekers. En de top 3 wordt vervolmaakt door Fantastic Beasts: The Crimes of Grindlewald met 905.488 verkochte kaartjes.

Opvallend is dat er slechts twee familiefilms in de top 10 staan: Incredibles 2 op 5 en Hotel Transsylvanië 3 op 10. Als naar recette wordt gekeken is het zelfs zo dat drie van tien best scorende titels muziekfilms zijn (A Star is Born komt dan uit op nummer 10). Van de 472 films die in 2018 werden uitgebracht is 70% aan te duiden als een sequel, prequel of andersoortig serieproduct.

Zoals te verwachten doen die franchisefilms het een stuk minder in de filmtheaters, die het met een bezoekersgroei van 3,5% bijzonder goed deden in 2018. De best bezochte film hier was Three Billboards Outside Ebbing Missouri (127.087 bezoekers), gevolgd door The Post (72.724 bezoekers) en Todos Io Saben (66.700 bezoekers). Voor het eerst sinds 2014 bevatte de top 10 geen Nederlandse film.

Ook de algemene top 10 telt geen enkele Nederlandse titel en dat is voor het derde jaar op rij zo. De eerste Nederlandse titel vinden we op plaats 20: Bon Bini Holland 2. De best bezochte Nederlandse film van 2018 wist in twee maanden tijd 406.430 kijkers te trekken en verslaat daarmee net Bankier van het verzet (406.015). Op grotere afstand volgen Doris (363.887), All You Need Is Love (291.499) en Superjuffie (282.396). Het totaalplaatje stemt zeer treurig. Het marktaandeel van de Nederlandse film zakte met 7,8% tot 11% en ligt daarmee op het laagste niveau van tien jaar. Het totaalbezoekersaantal bleef ook voor het eerst in een decennium steken onder de 4 miljoen: 3.988.862 om precies te zijn. En dat terwijl het aantal uitgebrachte films met 66 hoger lag dan de afgelopen tien jaar.

De brancheorganisaties gissen naar de slechte resultaten van de Nederlandse film. Bezuinigingen door het Filmfonds worden genoemd. Het uitblijven van grote hits als Gooische Vrouwen. Kijkersvermoeidheid. Gebrek aan marketingslagkracht. Of gewoon gebrek aan kwaliteit. Hoe dan ook blijft de bioscoopbranche de Nederlandse film steunen. De omvang van het Abraham Tuschinski Fonds, dat vaderlandse producties ondersteunt, is zelfs anderhalf keer zo groot gemaakt voor komend jaar.

Wat dat komende jaar betreft zijn de verwachtingen positief. Geen WK voetbal en de kans is klein dat we weer zo’n weergaloze zomer krijgen. Maar vooral het aanbod stemt de bioscoopeigenaren hoopvol. Veel familiefilms. Maar vooral heel veel Disney: Star Wars, Toy Story, Frozen. Er wordt zelfs al een beetje gedroomd over een aanval op het box office record van Titanic door The Lion King. De nieuwe versie van de animatieklassieker uit 1994 gaat op 19 juli in première.