Titanic

Verdwaalde ijsberg verstoort romance

Rose (Kate Winslet) en Jack (Leonardo DiCaprio) voor de ijsberg

Met een budget van 200 miljoen dollar is Titanic de duurste film aller tijden. Betreft het hier een nieuwe Waterworld, of is die berg geld dit keer wel goed besteed? Het antwoord is respectievelijk nee en ja, want de regisseur, scenarioschrijver en producent heet James Cameron en die mag zo veel geld opmaken als Hollywood hem toeschuift: de kans is groot dat hij er iets bijzonders mee doet.

Veel is er al geschreven over het budget van Titanic, zoals er eerder veel werd geschreven over de kosten van Waterworld. Bij laatstgenoemde ging de 176 miljoen dollar vooral op aan risicovolle lokatie-opnamen in de open zee bij Hawaii: als de decors niet zonken dan was er wel een orkaan die ze aan gort blies. Hollywood was kennelijk vergeten hoe problematisch de lokatie-opnamen van Steven Spielbergs Jaws (1975) verliepen. De film die samen met Star Wars het blockbuster-tijdperk inluidde overschreed zowel het beoogde opnameschema als het geplande budget ruimschoots. Het was geen ramp van het formaat van Waterworld, maar de conclusie was duidelijk: wie het ruime sop kiest vraagt om moeilijkheden.

Nu heb ik persoonlijk erg genoten van Waterworld, de illusie dat het hele aardoppervlak met water bedekt is werd volledig waargemaakt en het heeft wel wat om Kevin Costner in de openingsscène zijn eigen urine te zien drinken, maar de film heeft niets van de kwaliteiten van Spielbergs tijdloze meesterwerk. Hetzelfde geldt voor het gros van de peperdure blockbusters die tegenwoordig het bioscoopaanbod domineren. Aan films als Batman & Robin en Speed 2: Cruise Control hangt een prijskaartje van zo’n 140 miljoen dollar en wat zien we daar voor terug? Veel kabaal, nul inhoud en niets dat na afloop blijft hangen.

Stormachtige romance
Titanic is andere koek. Voor wat betreft de besteding van het geld bewijst James Cameron opnieuw dat een exorbitant hoog budget bij hem in goede handen is. In 1991 was zijn Terminator 2: Judgement Day de duurste film ooit gemaakt. De film bood ongekend spektakel en baanbrekende trucages, maar beschikte ook over een bijzonder intelligent scenario dat de technische hoogstandjes volledig integreerde in het verhaal. Zo ook bij Titanic, een spectaculaire film waarin de werkelijk revolutionaire trucages niet eens meer als dusdanig herkenbaar zijn. Dolfijnen, golven en ademwolkjes van acteurs komen allemaal uit de computer en dat zie je er niet aan af. Al ogen enkele totaalopnames van het schip in volle vaart wat kunstmatig, nergens leidt het digitaal stuntwerk af van het verhaal dat Cameron vertelt.

In schril contrast met het gangbare stramien voor de rampenfilm, waarin een grote en diverse groep slachtoffers gevolgd wordt, concentreert Cameron zich drie uur lang volledig op twee mensen. Eersteklas passagier Rose Dewitt Bukater wacht aan het einde van de reis een liefdeloos huwelijk om geld, voor de artistiek onderlegde armoedzaaier Jack Dawson is de dag van morgen een onbeschreven blad. Het spreekt voor zich dat deze Romeo en Juliet op het dek en in het vooronder een stormachtige romance zullen beleven en Cameron trekt daar bijna twee uur voor uit. Daarbij wreekt zijn gebrek aan ervaring in het schrijven van romantische dialogen zich af en toe in weinig tot de verbeelding sprekende pseudo-poëzie, maar het bijzonder fraaie koppel Kate Winslet en Leonardo DiCaprio neemt die horde met het grootste gemak en zorgt er in combinatie met Camerons overtuigende schets van beide milieus voor dat je bijna vergeet op welk schip ze zich eigenlijk bevinden.

En dat is de grootste troef van Titanic: de onvermijdelijke ijsberg duikt ineens op in een romantisch drama waarin ijsbergen doorgaans geen roet in het eten gooien. Cameron investeert het grootste gedeelte van zijn film in de personages, waardoor de emotionele impact van de ramp aanzienlijk vergroot wordt. Het was vermakelijk om in pakweg Dante’s Peak naar een vulkaanuitbarsting te kijken, maar een brok in de keel en natte ogen kreeg je er niet van. In Titanic is het leed volstrekt invoelbaar en dat is in een film van deze omvang uniek.

Authentiek wrak
Van Cameron mag verwacht worden dat hij van de ondergang van de Titanic een onvergetelijk en adembenemend spektakel maakt, zeker met zo’n riant budget, en daarin slaagt hij volledig. De film bevat beelden die iedere beschrijving tarten, zien is geloven. Maar Cameron geeft het geheel een bijzondere meerwaarde door de spookachtige beelden van het authentieke wrak die hij op een diepte van vier kilometer persoonlijk opnam. Ze vormen de hoofdmoot van de raamvertelling die het drama omringt en maken één ding onomstotelijk duidelijk: de ondergang van de Titanic is een historische gebeurtenis waarbij 1.513 mensen van vlees en bloed het leven lieten.

Over de oorzaak van de ramp laat de regisseur geen twijfel bestaan. Men vertrouwde blindelings op de onverwoestbaarheid van het technisch vernuft en op de als vanzelfsprekend heilzame werking van een technologische vooruitgang. Daarmee sluit het thema van de film naadloos aan op dat van Camerons gehele oeuvre: Titanic is de eerste film sinds het halfbakken pulpdebuut Piranha 2: The Spawning (1981) waarin geen atoomexplosie plaatsvindt of daar niet over gesproken wordt. Zoals de plot van beide Terminator-films waarschuwde voor de gevaren van een verregaande automatisering, zo onderschrijft het monumentale Titanic Camerons scepsis ten aanzien van technologische ontwikkelingen. Dat zich hierbij opnieuw de paradox voordoet dat juist Cameron in zijn vakgebied voortdurend technische grenzen verlegt maakt hem tot zo’n interessant filmer. Want het is een regisseur die worstelt met zichzelf en die worsteling kamerbreed, torenhoog en drie uur lang met verve etaleert. Zo’n man gun je toch een Oscar?