Tsai Ming-liang over Stray Dogs

Zo min mogelijk verhaal, dat was het doel van Tsai Ming-liang met Stray Dogs, in 2013 winnaar van de Grote Juryprijs in Venetië. “Ik vind het als kijker soms ook saai.”

Om eerlijk te zijn, wist ik niet hoe Tsai Ming-liang (1957) eruitzag. Stray Dogs, zijn hypnotiserende portret van een armlastige, emotioneel beschadigde vader met twee kleine kinderen, had me diep geraakt, tot tranen aan toe. Maar vanwege de strenge vormgeving, met minutenlange scènes waarin zwijgend wordt gestaan, gegeten, geslapen, had ik toch iets als een voorname oudere cineast verwacht, die met intellectuele strafheid zijn werk zou analyseren.

In plaats daarvan kwam er, op het festival van Venetië waar zijn film de Grote Juryprijs zou winnen, een vrolijk klein mannetje voor ons groepje journalisten op de bank zitten.

Gefeliciteerd dat u een film heeft weten te maken zonder verhaal — als eerste op dit festival. “Dank u wel.”

Klopt het dat u gaandeweg steeds meer verhaal hebt weggelaten? “In mijn films zit nooit veel verhaal. Maar Stray Dogs was waarschijnlijk de moeilijkste productie tot nu toe, omdat ik echt heb geprobeerd alle overbodige verhaalelementen weg te laten. Het hele proces, van filmen tot montage, draaide om schrappen. Terwijl we in het begin wel een script hadden. Dat ging over een werkloze man en zijn familie. Uiteindelijk”, glimlacht hij, “hebben we het script weggedaan en de rol overgehouden.”

Het is de meest radicale film in competitie. Is het ook een statement over cinema? “Film is een taal. Wat kun je met die taal bij het publiek teweegbrengen? In de loop der tijd is de constructie van film versteend geraakt. We hebben vaste ideeën, zoals dat er een verhaal moet zijn, een ontwikkeling en een scenario. Maar misschien kunnen we cinema wel terugbrengen tot beelden, actie en beweging. Zodat het genoeg kan zijn om een acteur gewoon te laten staan. Of lopen. Of slapen. Het publiek heeft zijn eigen creativiteit. Mensen kunnen invullen wat ontbreekt. Je hoeft ze niet alles voor te kauwen.”

Wat was het idee achter Stray Dogs? “Ik geloof niet dat filmmakers iets nieuws kunnen creëren. We kunnen alleen maar observeren. Cinema kan geen grote problemen oplossen. Als kunstwerk is een film als de maan. Hij is er. En je kunt genieten van zijn schoonheid.”

Wat het observeren betreft: in de binnenscènes zie je bijna altijd het plafond; buiten zie je juist bijna nooit de hemel. “In de buitenscènes werd ik aangetrokken door de schoonheid van het zand. Daarom richtten we de camera naar beneden. En in de binnenscènes vond ik de plafonds zo mooi — die moest ik gewoon in beeld hebben, haha!”

Sommige scènes duren zeer lang, zoals wanneer een man en een vrouw naar een muur kijken. Probeerde u de subjectieve beleving van tijd te verbeelden? “Wat ik eigenlijk probeer is om een soort vrijheid te creëren. Daarom laat ik de acteurs bepalen hoelang een scène duurt — ik geef hen de controle over de tijd terug. En in zekere zin geef ik die ook terug aan het publiek. Zij kunnen beslissen te blijven kijken, maar ook hun ogen sluiten, een dutje doen of weglopen. Die vrijheid hebben ze. Ik ben zelf ook publiek. Als ik mijn film uiteindelijk in de bioscoop zie, denk ik soms ook: oh, dit is veel te lang, dit is echt saai. Aan de andere kant, is dat niet precies het punt waarop het echt wordt? Of bijna echt? Want het leven is niet altijd zo betekenisvol. Dat is wat me intrigeert aan zulke betekenisloze momenten.”

Hoe werkt u op de set? Denkt u lang na over shots? “Het liefst doe ik maar één take, haha! Het meest extreme voorbeeld was toen we Visage [2009] maakten. Acteur Jean-Pierre Léaud was al oud en zei: ik kan een scène echt maar één keer doen. Als ik hem toch vroeg het nog eens te doen, was hij gewoon te moe. Al zijn energie zat in die eerste take. En dus bereidden we alles perfect voor en deden we telkens maar één take. Klaar. Hetzelfde geldt voor Lee Kang-sheng in Stray Dogs, bijvoorbeeld wanneer hij de kool opeet. Dat hebben we één keer opgenomen en dan besef je: hij kan het niet beter. Al zijn energie zit erin, meer is er niet.”

Wat betekende die scène voor u? “Ik was heel blij en ontroerd tijdens die opname. Voor mij was het meer dan alleen die scène. Voor mij was het de culminatie van twintig jaar filmervaring.”

Een collega van mij ging tijdens die scène buiten de zaal een sigaret roken. Toen hij terugkwam, was Lee nog steeds kool aan het eten! “Hahaha!”