Tarsem Singh over The Fall
'Dit is de shit die ik ken, het werk dat ik moest maken'
Met een glorieuze 4K-restauratie van The Fall (2006) krijgt regisseur Tarsem Singh eindelijk de waardering die zijn visueel overdonderende passieproject verdient, in ieder geval bij critici en hopelijk ook bij een groter publiek. “Ik moest mijn eigen Magical Mystery Tour doormaken om The Fall gemaakt te krijgen.”
De in India geboren en in Amerika woonachtige regisseur Tarsem Singh doorliep een merkwaardige filmcarrière. Hij brak door met de cult-fähige sci-fi thriller The Cell (2000), waarin Jennifer Lopez een psycholoog speelt die via experimentele technologie letterlijk in het brein van een seriemoordenaar kruipt om belangrijke informatie van hem te ontfutselen.
The Cell is een visueel vernuftige film, bomvol prachtige details in set- en kostuumdesign. De film werd een succes, waarna filmstudio’s bij Singh in de rij stonden voor een tweede film. En toen ging het mis.
Singh liep al jaren rond met een megalomaan idee: een film over de kunst van het vertellen, waarin een man een sprookje vertelt aan een meisje, en de film zich vervormt rondom hoe het kind dat sprookje interpreteert. De visuele stijl van de film zou net zo rekbaar moeten zijn als de verbeeldingskracht van dat meisje, met talloze filmlocaties verspreid over de hele wereld, zodat de film zijn eigen caleidoscopische sprookje wordt, waarin letterlijk alles op visueel niveau mogelijk zou kunnen zijn. Schilders als Salvador Dalí en regisseurs als Sergej Paradzjanov zouden als inspiratiebronnen dienen voor Singhs artistieke levensmissie. Opnieuw zou de film van het scherm spatten, met ongelooflijk kleurgebruik en weelderige beelden.
Maar ondanks het succes van The Cell durfde niemand met Singh in zee te gaan. De film was te vaag, te ambitieus, te breed opgezet en vooral te lastig te verkopen. Niemand wist wat The Fall zou worden, zelfs Singh zelf niet. Maar de drang om hem te maken overwon: met eigen geld en ontzettend veel geduld leverde Singh in 2006 zijn meesterwerk af. Een meesterwerk dat destijds amper werd gezien, omdat niemand wist hoe je The Fall moest verkopen. Was de film voor volwassenen of voor kinderen? Was het voor een mainstream publiek of voor cinefiele arthousefanaten?
Nu, bijna twintig jaar later, lijken al die vragen irrelevant. The Fall, opgepoetst in 4K en heruitgebracht, is simpelweg een film voor iedereen. Singhs passieproject heeft de tand des tijds doorstaan, een gekke en unieke film die rijp is om te worden (her)ontdekt door het publiek, een proces waar de regisseur ontzettend blij van wordt. Tijdens de afgelopen editie van het filmfestival van Locarno sprak hij vol enthousiasme en met veel humor over de lange aanloop naar de film, en de vele manieren waarop dit maffe werk voortleeft bij een avontuurlijk en nieuwsgierig publiek.
Ik wil beginnen met je te bedanken. Ik zag The Fall als student filmwetenschappen en werd totaal weggeblazen door hoe je met de visuele taal van cinema om kan gaan. “Ik hou van je en ik wil met je trouwen! Dat zeg ik de afgelopen twintig jaar tegen iedereen die zo’n anekdote met me deelt.”
Volgens mij hebben veel studenten deze film op een soortgelijke manier ontdekt. “Ja, ik mag veel universitair docenten bedanken. Dat is de kracht van een film die polariseert. Mensen die je film gewoon okay vinden, gaan die nooit met iemand delen. Mensen die je film shit vinden ook niet. Alleen de mensen die een film briljant vinden, delen hem met anderen. Filmwetenschappers over de hele wereld hebben dat met The Fall gedaan, en een deel van hun studenten ook weer. Al waren er vast ook veel studenten in jouw collegezaal die The Fall helemaal niks vonden. Maar jij vond hem goed, en daarom moet je jouw docent voor me bedanken.”
Brengt de heruitbreng van de film bij u herinneringen terug aan de worsteling die het was om The Fall te maken? “The Fall maken was geen worsteling. Er was gewoon niemand die de film wilde financieren. Studio’s vroegen me om een script, en ik zei dan: ‘Er is nog geen script; een kind gaat het script schrijven.’ Volgende vraag: waar ga je dan filmen? Waarop ik antwoordde: ‘Geen idee.’ Natúúrlijk kreeg ik daarmee geen financiering. Dus ik moest op mijn eigen Magical Mystery Tour om The Fall gemaakt te krijgen. Wat me echt verbaasde was dat toen we de film eenmaal gemaakt hadden, alsnog niemand The Fall wilde uitbrengen! Het was te sprookjesachtig voor volwassenen en te serieus voor kinderen. In Amerika werd de film gecategoriseerd voor achttien jaar en ouder, in Duitsland voor kinderen onder de twaalf. Niemand wist in welk hokje deze maffe film moest komen.”
Haal je er ook een soort trots uit dat je moeilijk te classificeren bent? “Nou, geef mij maar een bak geld om een makkelijke film te maken! Nee, grapje natuurlijk. Ik verdien goed geld met het maken van commercials en ik heb geen dure lifestyle. Daardoor heb ik altijd gedaan wat ik zelf wilde doen. Alles wat ik verdiende met mijn commercials, heb ik in mijn eigen film gestopt, waardoor ik het ook allemaal weer verloren heb. Om later dan te horen dat de film aan filmstudenten wordt getoond, of te lezen dat een criticus als Roger Ebert schrijft dat hij nog nooit zoiets heeft gezien, dáár doe ik het voor.”
Er zijn meer regisseurs die flink hebben ingeleverd om megalomane passieprojecten van de grond te krijgen – recente voorbeelden zijn Francis Ford Coppola’s Megalopolis en de Horizon-saga van Kevin Costner. Putte je troost uit dat gedeelde lot? “Troost zou ik het niet noemen. Als je in je eentje vastzit op een rampzalig eiland en weet dat andere mensen daar eerder ook hebben gezeten, haal je daar dan troost uit? Sommige mensen maken uit noodzaak geweldige films, en sommigen maken totale shit. Maar dit is de shit die ík ken, het werk dat ík moest maken. Ik moest het uit mijn systeem krijgen, mijzelf bevrijden, zodat ik weer kon ademen. Ik had geen enkele andere film meer kunnen maken als ik niet eerst The Fall had gemaakt.”
Je films tonen dat je gelooft in een bijna magische kwaliteit van filmbeelden, met name het idee dat elk shot de potentie heeft om zijn eigen, op zichzelf staande kunstwerk te worden. “Dat is een rake observatie en een mooi compliment. Ik maak ook videoclips, waarin de beelden en het narratief vrijwel altijd meer los van elkaar staan. Dan is het makkelijk om sterke, op zichzelf staande beelden te maken. Binnen een sterk narratief wordt dat moeilijker. Dan kunnen de beelden in de weg gaan staan, omdat het publiek verwacht dat je het verhaal vertelt. Zo werk ik niet: ik vind die bijna Brechtiaanse verstoring van de relatie tussen beelden en verhaal juist interessant. Met The Fall gingen we daar heel ver mee. En tegelijkertijd schuilen onder al die beelden natuurlijk ontzettend veel emoties. De film is een vertelling vanuit het perspectief van een kind, dus het heeft een enorm kloppend hart! En dat is het ding: het hart heb je in deze film aan één kant, en de beelden aan de andere kant. Die smelten gedurende de film geleidelijk samen, en dan kan de film jouw eigen hart breken. Tenminste, dat was altijd de bedoeling.”
De 4K-restauratie van The Fall is sinds 27 september 2024 te streamen op MUBI en draait vanaf 17 oktober 2024 exclusief in Lab111, Amsterdam.