Tarik Saleh over The Nile Hilton Incident

In de politiethriller The Nile Hilton Incident onderzoekt een corrupte politieman de moord op een bekende zangeres, tegen de achtergrond van de Arabische lente. De Zweeds-Egyptische filmmaker Tarik Saleh: “In het westen denken we dat de Egyptische revolutie tegen Mubarak was gericht. In werkelijkheid was dat veel meer tegen het gewetenloze politiekorps.”

“Stel je voor dat Donald Trump vervolgd wordt voor de moord op Kim Kardashian. In die orde van grootte zitten we met de zaak-Tamim.” De Zweeds-Egyptische regisseur Tarik Saleh veert op wanneer het over de beruchte Egyptische moordzaak uit 2008 gaat. Alsof hij nog steeds niet kan geloven wat zich toen heeft afgespeeld. En dat terwijl hij zijn eerste Arabische film The Nile Hilton Incident baseerde op die moord, waarbij uiteindelijk verschillende prominenten uit het Egyptische bedrijfsleven betrokken bleken. Een groezelige politiethriller waarin de Egyptische korpschef Noredin (Fares Fares) in een web van corruptie belandt wanneer hij tijdens het onderzoek naar de moord op een vrouw op een van hogerhand geïnitieerde doofpot stuit.

Wat maakte die zaak zo fascinerend? Saleh: “De moord op Suzanne Tamim was een fenomeen in Egypte. Tamim was een bekende zangeres die met een doorgesneden keel in een hotelkamer werd aangetroffen. Aanvankelijk was het alleen maar een gruwelijke moordzaak, maar al snel bleek dat de Egyptische zakenman Hisham Talaat Moustafa de hoofdverdachte was. Een sensatie, want Talaat Moustafa is niet alleen een van de rijkste mensen op aarde. Hij was ook een parlementariër en een persoonlijke vriend van president Mubarak. In Egypte ben je dan onaanraakbaar. Toch werd hij in 2009 plotseling door het hoofd van de veiligheidsdienst van een vakantieadres terug naar Egypte gesommeerd. Daar was blijkbaar iets aan de hand.”

“Tijdens die zaak heb ik in een opwelling een scenario geschreven, want al die intriges en politieke spelletjes moesten gewoon op papier. Toen het klaar was, heb ik het echter weggelegd en er nooit meer naar gekeken.” Totdat producent Kristina Åberg de filmmaker twee jaar later voor een project benaderde en Saleh het schrijfsel nog eens uit de kast haalde. “Het bleek helemaal niet slecht! En daarbij: in mijn verhaal eindigde het onderzoek van de corrupte politieman met een revolutie van het volk — en in het echt was toen de Arabische lente volop aan de gang. Hing die revolutie toen al in de lucht, vroeg ik me bij het teruglezen af. En op welke manier? In het Westen denken we dat de Arabische lente in Egypte tegen president Mubarak was gericht. In werkelijkheid was dat veel meer tegen het gewetenloze politiekorps. Hoe hun dagelijkse agressie leidde tot de Egyptische revolutie, werd in het scenario ineens heel duidelijk.”

Nachtmerrie
De resulterende film, Salehs derde na de ingenieuze animatiefilm Metropia (2009) en de Zweedse misdaadthriller Tommy (2014) met zangeres Lykke Li, werd wereldwijd goed ontvangen — en won op Sundance Filmfestival de World Cinema Grand Jury Prize. “Films gaan voor mij om de details. Denk maar aan het werk van Roman Polanski of Sidney Lumet. Die vertellen niet alleen een verhaal, maar brengen een wereld tot leven. Dat wil ik ook doen. Omdat The Nile Hilton Incident in de periode net voor de Egyptische revolutie speelt, wilde ik dat elk detail klopte. De mode, de straatbordjes, de kentekens. Uit elke kleinigheid moest de sfeer spreken van het Caïro van 2011 — anders zou de film voor mij bij voorbaat al mislukt zijn.”

Toch moest de productie op het laatste moment Caïro verlaten en verkassen naar Casablanca. “Dat was een nachtmerrie. We wisten wel dat filmen in Caïro moeilijk zou worden, de censoren zijn er namelijk berucht, die bemoeien zich met elke fase van de productie en zitten zelfs naast je op de set. Maar het scenario was al goedgekeurd en de hele productie gepland. Kostuums waren gemaakt, locaties gescout, apparatuur gehuurd. Toen was er plotseling een bericht: jullie zijn toch niet welkom. Het kan niet anders of er is van hogerop ergens ingegrepen — het is een vrij kritisch verhaal. Halsoverkop hebben we de productie naar Casablanca verplaatst.”

Smokkelen
Die verhuizing bracht verschillende problemen met zich mee. “We hadden politie-uniformen laten ontwerpen door de originele designer, maar die mochten het land niet uit. Op slinkse wijze zijn die over de grens gesmokkeld. Daarbij moesten we Casablanca, wat een mediterrane stad is, ineens veranderen in het Arabische Caïro. Hoe doe je dat in hemelsnaam? Ik heb toen de filmgoden aangesproken. Als Stanley Kubrick voor Full Metal Jacket de Vietnam-oorlog tot in detail kan nabouwen, dan moeten een paar Egyptische straten ook lukken. Dat idee heeft de productie voor mij gered.”

Saleh wijst op nog een overeenkomst met Kubrick. “Ik ben een perfectionist. Ik kan mijn films ook onmogelijk met een publiek zien. De première van Metropia tijdens de Critic’s Choice van Venetië voelde als een tachtig minuten durende wurging. Tommy was met ruim anderhalf uur nog erger.” Trump komt voor een tweede keer ter sprake. “The Nile Hilton Incident is bijna twee uur, dus voor de première in Sundance was ik nog nerveuzer. En dat was ook nog eens op de eerste dag van het presidentschap van Donald Trump. Niemand was daardoor met film bezig en de sfeer in Salt Lake City was slecht. Dan, na zestig minuten, kijk ik om me heen en het is helemaal stil. Hier zitten we de dag nadat Trump president is geworden en een zaal vol Amerikanen zit een Arabisch verhaal te volgen — ze gaan er zelfs helemaal in op. Dat is het wonder van film. Daar moet je die worsteling elke keer weer voor riskeren.”