IFFR Preview Tour: Pablo Larraín over Maria

Met Maria maakt Pablo Larraín opnieuw een eigenzinnige biopic, die niet draait om biografische feitjes maar om de emotionele realiteit van Maria Callas in de dagen voor haar dood. “Elke biografie is fictie, dus je kunt maar beter eerlijk zijn over het feit dat je niet alles kunt weten.”

Het ligt voor de hand om lijnen te trekken van Maria naar Pablo Larraíns twee eerdere biopics van complexe, wereldberoemde vrouwen op een kruispunt in hun leven. Jackie (2016) toonde Jackie Kennedy-Onassis in de periode kort na de aanslag op JFK. Spencer (2021) ging over Lady Diana in de kerstvakantie waarin ze besluit bij Prins Charles weg te gaan. En nu draait Maria om operazanger Maria Callas in de laatste week voor haar dood.

Maar Larraíns Neruda (2016), over de Chileense dichter, en in zekere zin ook El Conde (2023) over dictator Pinochet liggen in dezelfde lijn. Allemaal zijn het films over personen die hebben bestaan, maar zeker geen dertien-in-een-dozijn biopics. Het zijn films die niet proberen om iets ‘feitelijks’ weer te geven over het leven van hun onderwerp, maar zich juist wentelen in fictie. Die ruim baan geven aan fantasieën en waanbeelden – zowel van de personages als van de filmmaker – en steeds weer benadrukken dat ze fabricages zijn.

Dat Larraín met Maria nu expliciet in de wereld van de opera stapt, maakt zichtbaar hoezeer zijn eerdere werk al iets operatesks had. Niet alleen omdat muziek vaak een grote rol speelt – van de seventies-disco in Tony Manero (2008) tot aan de trap en edm in Ema (2019) – maar vooral omdat Larraín films maakt vol grote gebaren en grote emoties.

“Opera zit in mijn bloed, kun je zeggen”, vertelt Larraín in een videogesprek. “Mijn hele jeugd nam mijn moeder me mee naar de opera, dat was mijn eerste kennismaking met drama. Met het vertellen van verhalen als manier om het leven te begrijpen of bepaalde emoties een structuur te geven, via muziek.”

Heeft dat ook beïnvloed hoe u zelf verhalen vertelt? “Dat denk ik wel. Opera en film hebben sowieso veel gemeen, vind ik. In opera zijn de motivaties van de personages zelden rationeel, het gaat meer om emoties. Dat is iets wat ik altijd in gedachten houd bij mijn films.”

Dat is zeker zo voor Maria: de hoofdlijn is niet rationeel maar emotioneel. “Absoluut, de film moest wat dat betreft aanvoelen als opera. Er is natuurlijk een verhaal, een prachtig scenario van Steven Knight, maar de belangrijkste drijfveer voor de film is de tragedie, de emotie. Maria Callas probeert zichzelf te begrijpen via haar trauma’s, het is een therapeutisch proces in feite, maar een vorm van therapie die kan leiden tot tragedie. Daar zit voor mij een schoonheid in, en een les. Maria was niet bang voor de dood, volgens mij had ze de dood al in zich opgenomen. Zoals ze tegen het door haar ingebeelde personage Mandrax zegt aan het eind van de film: de dood is een goede bekende in mijn familie.”

Wist u van meet af aan dat u wilde focussen op haar laatste dagen? “Ja, dat was de kern van het idee. Over de laatste twee, drie maanden van haar leven is vrijwel niets bekend, ze zijn een zwart gat. Dus daar ligt voor ons ruimte. Om te proberen iets te begrijpen wat onbegrijpelijk is. Iets wat puur emotioneel is, een eindeloos fascinerend enigma. Het begon met haar muziek, uiteraard. Maar uiteindelijk waren het de dingen aan haar die ik niet begreep, die ik nooit zal begrijpen, waardoor ik deze film wilde maken. Ik las alle biografieën, luisterde al haar platen, maar heel veel blijft onbekend, en precies dat is voor mij de ingang.”

Is uw doel dan om dat enigma met het publiek te delen? Want het draait er in ieder geval niet om een ‘oplossing’ te bieden. “Nee, nee, we kunnen hooguit wat vragen opwerpen. Alles wat we niet weten over haar – over elk mens – is veel belangrijker dan wat we wel weten. Het probleem is dat biografen, journalisten, media, enzovoort, allemaal focussen op wat we wél weten en op basis daarvan bepalen ‘wie zij was’. Ik wilde ook oog hebben voor al die dingen over haar die we niet weten, en die zij zelf misschien niet eens wist.”

Waar haalt u de inspiratie vandaan voor die momenten, die zowel concreet genoeg moeten zijn om gefilmd te kunnen worden als het enigma in stand moeten houden? “Wat we gedaan hebben, en wat ik sowieso graag doe, is in haar beleving van de realiteit blijven. We zien wat zij ziet, we voelen wat zij voelt. Dat is een uitgangspunt waarmee je het rationele een beetje los kan laten.”

Kun je juist door fictie in een biografie toe te laten waarachtiger zijn? “Waarachtiger, dat weet ik niet, maar in ieder geval is het eerlijker. Elke biografie is fictie, daar kun je maar beter duidelijk over zijn, eerlijk zijn over het feit dat je niet alles kunt weten. Ik denk niet dat iemand uit deze film komt lopen met het idee dat ze precies hebben gezien wat er in werkelijkheid gebeurd is. Er lopen personages rond die alleen in Maria’s fantasie bestaan en er zijn flashbacks die duidelijk tonen wat zij zich wil herinneren, niet wat er echt gebeurde.”

Angelina Jolie is de perfecte acteur voor de rol, ook al omdat wat we over haar weten op veel manieren samenvalt met wat we over Callas weten. “Ja, zij was de enige keuze voor de rol. Eerst vroeg ik haar, daarna is het scenario pas geschreven; als zij nee had gezegd was de film er niet gekomen. Zoals je zegt: net als bij Callas hebben we het idee dat we alles over haar weten, omdat ze zo vaak in de media is, maar in feite weten we niets. En het hangt ook samen met dat idee van de diva – al weet ik nog steeds niet goed wat ik daarmee aan moet. Kan jij me zeggen wie of wat een diva is?”

Het heeft iets met groots kunstenaarschap te maken, maar ook met sterallures. Een sluitende definitie lijkt me lastig. “Ja, ja – het hangt natuurlijk samen met uitzonderlijk succesvol zijn, maar dat is voor mij niet te rijmen met dat idee van sterallures, want om zó succesvol te zijn moet je discipline hebben, hard werken, altijd je doel voor ogen houden.”

Terwijl het idee van de diva misschien meer draait om aangeboren talent dan om ambacht. “Ik denk dat de diva in onze cultuur vooral staat voor iemand die lastig is, veeleisend, een aandachttrekker. En ja, Maria Callas was hard, en moeilijk, en vastberaden, maar niemand zou dat hebben geaccepteerd als ze niet om te beginnen de kunde en de discipline had gehad om aan de top te komen. Net zoals Angelina voor deze film de discipline moest hebben om de muziek in te studeren, te leren zingen. In tegenstelling tot pop of rock kun je bij opera niet valsspelen, je kan er niet een nootje naast zitten. Dus ja, Angelina moest eindeloos oefenen. Dat was niet alleen nodig voor de technische kant maar ook om Callas beter te begrijpen. Het was dubbel.”

Sowieso is het een dubbele rol – er is de Callas op het podium en de Callas teruggetrokken in haar appartement. “Ja, die multidimensionaliteit is ook waar de film over gaat: je hebt La Callas, de zanger, en je hebt Maria, de mens. Maar goed: dat is wat ervan gemaakt is. Uiteindelijk is het allemaal één persoon, met allerlei verschillende verhoudingen tot de realiteit. Zoals wij allemaal.”

Maria is van 9 t/m 15 januari 2025 te zien als IFFR Preview Tour, draait op IFFR 2025 en komt vervolgens op 13 februari 2025 uit in de bioscoop.