IFFR 2025: Lol Crawley, winnaar Robby Müller Award

Tijdens IFFR 2025 krijgt Lol Crawley de Robby Müller Award uitgereikt. De cinematograaf van onder andere The Brutalist blikt met Filmkrant terug op zijn carrière. “Tijdens het draaien van The Brutalist wisten we allemaal: we zijn hier iets groots aan het maken.”

Het monumentale The Brutalist is niet alleen de artistieke culminatie van regisseur Brady Corbet, maar ook van camerapersoon Lol Crawley. Naast werk voor onder anderen Andrew Haigh (45 Years, 2015) en Noah Baumbach (White Noise, 2022) verzorgde de Brit de cinematografie van Corbets eerdere films Childhood of a Leader (2015) en Vox Lux (2018).

De op klassieke VistaVision geschoten 35mm-beelden van The Brutalist – in sommige filmtheaters vertoond van een naar 70mm opgeblazen print – tillen zijn werk naar een hoger niveau. Het artistieke uitgangspunt van dit filmopus was om een constante dynamiek tussen maximalisme en minimalisme op te zoeken. De overweldigende ontwikkelingen van het naoorlogse Amerika van de twintigste eeuw zijn zo voortdurend in dialoog met de onderhuidse emoties van de hoofdpersonages.

De statige brutalistische bouwwerken die hoofdpersonage László Tóth (Adrian Brody) als Holocaust-overlever in Amerika wil doen verrijzen, werpen een schaduw op het land van de eindeloze mogelijkheden. “We konden architectuur niet filmen”, aldus Corbet in een interview met The Hollywood Reporter over de visuele ambities van zijn derde speelfilm. “We moesten een representatie maken van architectuur.”

Dat vraagt veel van een camerapersoon. Het impliceert dat je niet alleen registreert wat zich aan de oppervlakte voor de camera afspeelt, maar dat je constant probeert de onderliggende betekenis via audiovisuele expressie te vangen. In het geval van Crawley was het een zoektocht naar de essentie van de brutalistische architectuur, wat een manier wordt om dieper in de gepijnigde ziel van László te kijken.

Tijdens IFFR krijgt Crawley als zesde ‘beeldmaker’ de Robby Müller Award. Daarmee sluit hij aan bij andere camerapersonen als Grimm Vandekerckhove (Here, 2023) en Hélène Louvart (La chimera, 2023) en regisseur Kelly Reichardt. In aanloop naar het festival reflecteert Crawley tijdens een Zoom-gesprek op zijn samenwerking met Brady Corbet, eerdere ervaringen als camerapersoon en de inspiratie die hij uit de beelden van Robby Müller heeft geput.

Radicaal en punk
“Ik was denk ik een kind toen ik Wim Wenders’ Paris, Texas [1984] voor het eerst zag”, herinnert Crawley zich over zijn eerste aanraking met het camerawerk van Robby Müller. “Die film plantte een zaadje bij me. En dat zit hem niet alleen in de cinematografie. De menselijkheid van die film bleef me vooral bij. Er is iets bijzonder krachtigs aan een mens zo te zien worstelen om de scherven van zijn leven weer op te pakken.”

Müllers samenwerking met Lars von Trier voor Breaking the Waves (1996) bleek Crawley’s grootste inspiratiebron te zijn. “Ik werd weggeblazen door die film. Ik ben niet iemand die alleen maar voor mooie plaatjes gaat. Niet alles hoeft een schilderijtje te zijn dat je aan de muur kan hangen. Neem de camerabeelden van Breaking the Waves, die zijn zo belangrijk voor de film, maar er is niet één bepaald beeld dat eruit springt om in te lijsten. Voor mij gaat cinematografie niet om het in elkaar knutselen van een shot met licht en decor. Waar ik van aanga is dat je een gevoel krijgt over wie de persoon achter de camera is.”

Dat gevoel van eigenheid probeert Crawley ook in zijn camerawerk te stoppen. “Mensen als Robby Müller brachten me op de filosofie dat je altijd met één been in het toevallige moet staan. Dat je de wereld zich aan je laat openbaren, en dat je daar dan op een esthetische manier op reageert, wat dat ook mag zijn. Volledige controle hebben over het beeld is dus niets voor mij. Dit heeft overigens net zo veel met regisseur Lars von Trier te maken, die bordjes op de set had hangen die iets zeiden als: ‘Maak fouten.’ Ook ik hou het graag instinctief, radicaal en punk. Bij mijn eerste lange speelfilm Ballast [2008] was het bijvoorbeeld mijn missie om niet te veel met het licht te rommelen. De bus met alle lichtapparatuur dicht laten is een kunde op zichzelf.”

Architectuur
The Brutalist is Crawleys derde samenwerking met Corbet. “Ik zie die films als een officieuze trilogie”, aldus Crawley. “Op thematisch niveau gaan ze over machtsworstelingen, en over de strijd tussen antiquiteit en moderniteit.”

In het geval van The Brutalist strijdt László voor de puurheid van zijn brutalistische bouwproject in een kapitalistisch Amerika. “De film gaat niet echt over de architectuur, maar juist over de wreedheid van de mensen. Het gaat over de pijn van alle personages. László stopt die pijn in zijn architectonische projecten. De film gaat dus over architectuur, maar tegelijkertijd ook weer niet over architectuur.”

Een van de grootste uitdagingen was de juiste vorm vinden om de artistieke ambities van László te verbeelden. “Hoe neem je een onbeweeglijk en statisch iets, en breng je het in de film in beweging, was de vraag die we onszelf stelden. We wilden trouw blijven aan de waarheid die in deze architectuur schuilt, wat praktisch betekent: niet werken met lenzen die het beeld vervormen. Zo kwamen we bij VistaVision terecht, een camera met een breed gezichtsveld, die het beeld niet vertekent.” Ondertussen lijkt Crawleys VistaVision om de architectonische bouwprojecten heen te dansen, juist om de spanning tussen stilstand en beweeglijkheid op te zoeken.

Een belangrijk aspect van de cameravoering was de creatieve synergie met de filmmuziek van Daniel Blumberg. “Het is niet gebruikelijk,” legt Crawley uit, “maar Daniel was bijna altijd op set. Bij de openingsscène van de film bijvoorbeeld, waarin László van de boot in New York stapt en voor het eerst Amerika betreedt, speelde Brady Daniels muziek af. Ik wist niet dat hij dat zou doen, maar het zette gelijk de toon. Zowel Adrien Brody als ik lieten de muziek ons voortstuwen. We zaten helemaal in het moment. Dat is cruciaal, want er moet ook een zekere muzikaliteit zijn tussen de camerapersoon en de acteur.”

Energie
Een van de opvallendste films waar Crawley aan heeft gewerkt is DAU (2019), het beruchte project van de Russische regisseur Ilja Khrzhanovsky, dat uitmondde in meerdere films en behoorlijk wat controverse.

“Toen ik aan dat project begon, was het nog het idee dat het één film zou zijn”, herinnert Crawley zich. “Het zou veel meer op zijn vorige film 4 [2004] lijken. Ik was nog behoorlijk groen toen. Ballast had net op Sundance gedraaid. Toen kwam ik in Sint-Petersburg op de set van DAU terecht. Ik herinner me dat iedereen ontzettend ambitieus was. Maar het was ook een eenzame tijd voor mij. Ik weet nog dat ik echt een beetje doordraaide, daar in het buitenland zonder de taal te begrijpen. En dat zo vroeg in mijn carrière. Ik was het perspectief op alles een beetje kwijt. Ik heb ook nooit kunnen uitvinden welke beelden van mij gebruikt zijn in de films.”

Van een totaal andere orde is Four Lions (Chris Morris, 2010), een zwarte komedie over amateurterroristen die een aanslag in het Verenigd Koninkrijk voorbereiden. “We keken toen veel af van Anthony Dod Mantle, die onder andere Festen [1998] van Thomas Vinterberg had gedraaid. Geïnspireerd door Dogma 95 was het ons idee om niet te gaan voor mooie composities, maar juist voor het vangen van de energie op de set. Spel stond hier altijd voorop. Een deel van die responsieve energie zit in al mijn werk.”