Lisandro Alonso over Jauja

Een meisje verdwijnt. Haar vader gaat op zoek. In Jauja van artfilmlieveling Lisandro Alonso is het niet ingewikkelder dan dat. Behalve dat de vader wordt gespeeld door oerspoorzoeker Viggo Mortensen. Dat maakt het allemaal net een beetje anders.

Jauja. Dat is een even mythisch als artificieel land. Het betekent Nooitland, maar draagt de hoop van Ooitland in zich. Het paradijs op aarde. De plek die de Spanjaar­den aan de zestiende-eeuwse ontdekkingsreizigers beloofden die op weg gingen om Zuid-Amerika te koloniseren.

Het is ook de titel van de nieuwe film van arthouselieveling Lisandro Alonso (La libertad, Los muertos, Liverpool), een film die anders is dan zijn vorige werk. En toch weer niet “omdat hij gewoon weer ontstond door in mijn auto een stuk te gaan rijden en het landschap tot me te laten spreken en het verhaal te laten vertellen”.

Verdwenen
De kiem van het verhaal, vertelde Alonso twee jaar geleden in Cannes, was de moord op filmcritici Nika Bohinc en Alexis Tioseco in 2009. “Op een ochtend krijg je een mailtje dat er twee vrienden van je vermoord zijn in de Filippijnen. Je zet je computer aan en dat is het dan. Dat heeft me aan het denken gezet. Over dat dat schijnbaar de manier is waarop je dat soort nieuws krijgt. En dat haar ouders het eerste vliegtuig moesten nemen om hun dochter te identificeren. En hoe je je dan voelt, als vreemdeling in een vreemd land. En wat het betekent, dat iemand er eerst is, en dan verdwenen.”

Met die ideeën in zijn achterhoofd begon Alonso samen met dichter Fabian Casas en later ook acteur Viggo Mortensen te schrijven. Het is de eerste keer dat hij met een coscenarist werkte en een wereldster in de hoofdrol castte. “Viggo was heel belangrijk voor deze film. Hij schreef mee, speelt de hoofdrol, is bij de film betrokken als producent en heeft samen met gitarist Buckethead de muziek verzorgd.”

Jauja vertelt het verhaal van een negentiende-eeuwse Deense legerkapitein (Mortensen) die zijn dochter kwijtraakt in Patagonië. Is ze weggelopen, geschaakt, ontvoerd, zomaar zonder reden verdwenen? We volgen Mortensen door de steeds surreëler wordende landschappen, die dankzij de camera en kleurbewerking van Aki Kaurismäki’s vaste cameraman Timo Salminen gevangen zijn in ouderwets aandoende verzadigde kleurenbeelden op ‘academy-formaat’ (beeldformaat 4:3) met afgeronde hoeken. Alsof je naar viewmasterplaatjes zit te kijken.

Alonso: “Ik vind het intrigerend dat dit formaat overal ter wereld door filmmakers is herontdekt [Wes Anderson in The Grand Budapest Hotel, Pawel Pawlikow­ski in Ida]. Misschien is er een nieuw bewustzijn dat het formaat ook iets wezenlijks zegt over het verhaal dat je wilt vertellen. En niet alleen maar een gimmick. Dat stijl iets essentiëlers is.”

Interstellar
Op een gegeven moment realiseert kapitein Dinesen zich dat hij zijn dochter niet meer terug zal zien. Vanaf dat moment gaat de film geruisloos een andere dimensie binnen. Is het een nachtmerrie of een droom, een vagevuur? Het landschap wordt kaler, Dinesen ontmoet een mysterieuze vrouw in een grot die zowel zijn overleden echtgenote als zijn dochter kan zijn. Tijd en ruimte nemen een loopje met hem. Alonso: “Ik weet zelf ook niet precies wat daar gebeurt. Althans, misschien weet ik het wel, maar misschien wil ik het niet vertellen. Nog niet. Het kan allemaal waar zijn. Die vrouw kan zijn dochter zijn. En haar moeder. En allebei. Er komt een element van tijdreizen aan te pas. Maar ik kan het niet precies vastpinnen. Ik wil dat niet.”

Precies dat deel van de film zal Viggo Mortensen later bij de Amerikaanse première van de film gebruiken om te beweren dat Jauja in feite een ‘basic’ versie is van Christopher Nolans megagebudgetteerde tijdreisfilm Interstellar. Een vader gaat op zoek naar zijn dochter en moet daarvoor de wetten van tijd en ruimte overwinnen.

Het geeft een verfrissende kijk op de film. Voordat we ons verliezen in mystiek en mysterie kunnen we Jauja ook gewoon zien als de film die, zonder wetenschap, maar direct sprekend tot het hart, Christopher Nolan het nakijken gaf.