Claire Burger over Langue étrangère

Tijdens het uitwisselingsbezoek van een Franse scholier aan haar Duitse penvriendin begint de relatie tussen de tieners en hun blik op de wereld te veranderen. “Ik wilde die ontluikende politieke betrokkenheid op een sexy manier verbeelden.”

Voor een film die over de ontluikende politieke geaardheid van twee tieners uit Frankrijk en Duitsland gaat, is het enigszins teleurstellend dat Langue étrangère zelf zo weinig stelling neemt. Dat is trouwens een bewuste keuze. De Franse regisseur Claire Burger ziet haar derde speelfilm niet als een politieke film, maar als een film waarin tieners politiek ontdekken.

Ze volgt Fanny (Lilith Grasmug), een scholier uit Frankrijk die op uitwisseling gaat naar haar penvriendin Lena (Josefa Heinsius) in Duitsland. De tieners delen hun zorgen over de wereld en raken steeds meer betrokken bij de linkerflank van demonstranten en activisten. De politieke spanningen die ze daar beginnen te voelen, springen over naar andere facetten van hun leven, vooral hun seksuele oriëntatie. Het is met name Fanny die zich in het leven van Lena wil graven, soms onder valse voorwendselen. Terwijl hun relatie intenser wordt, beginnen de leugens zich op te stapelen. Waardoor hun politieke blik op de wereld totaal verstoord dreigt te raken.

U laat zien hoe een jongere generatie worstelt met de grote onderwerpen van het moment – klimaatverandering, economische malaise, het oprukken van ultrarechtse politiek. Hoe belangrijk is het voor u om via film de dialoog met hen aan te gaan? “Natuurlijk is politiek van uiterst belang. Zeker nu, gezien de urgentie van de kwesties die jij benoemde. Dat zijn ook mijn zorgen en ik vind ook echt dat we onszelf beter zouden moeten mobiliseren. Tegelijkertijd heb ik geen interesse in film als propaganda. Ik denk dat het publiek er niet op zit te wachten om de les gelezen te worden of verteld te worden wat ze zouden moeten doen en denken. Mijn verlangen was om het verschil tussen generaties te laten zien, om met elkaar in dialoog te gaan, zodat we elkaar kunnen leren begrijpen, juist door onderlinge verschillen te erkennen en accepteren. Ik heb geprobeerd daarover een film te maken die niet te politiek aanvoelt.”

Tegelijkertijd laat u zien waarom tieners zich via politiek engagement moeten uiten. U laat ook zien dat Europa voor hen best gevoelig ligt. “Je tienerjaren zijn de jaren waarin je politieke dimensies begint te betrekken in de manier waarop je jezelf waarneemt en presenteert. Je begint op die leeftijd de behoefte te voelen om erbij te horen, om onderdeel te zijn van een gemeenschap. Ik wilde dat gevoel, die ontluikende vorm van politiek engagement, op een enigszins sexy en erotische manier verbeelden. Die aantrekkingskracht is er namelijk. En Europa moest ook meer zijn dan slechts een abstract idee. Het moest belichaamd worden, ook via de personages van de film.”

Is dit waar de ambiguïteit vandaan komt? De film is inderdaad sexy, maar ook mysterieus, vooral omdat het moeilijk is om grip te krijgen op Fanny. Ze is een inconsistent en lastig te vatten personage. “Voor mij was dat ook een manier om kwesties rondom leugens en fictie in de film te verwerken. We leven in de zogenaamde post-truth-samenleving. We moeten onszelf dus steeds afvragen wat feit is, en wat niet, en op onderzoek gaan naar die verschillende lagen van de waarheid. Ik ben opgegroeid in een protestantse familie. Waarheid en moraliteit speelden een enorme rol in mijn opvoeding. Het was pas veel later dat ik me realiseerde dat de waarheid altijd in een grijs gebied schuilt, dat dingen altijd complexer zijn dan ze misschien lijken, en dat de zoektocht naar dé waarheid eigenlijk altijd tevergeefs is. Overigens gaat deze film niet echt over Fanny als een pathologische leugenaar. Ze verzint inderdaad verhalen en liegt over haar leven, maar doet dat vooral om geliefd en gezien te worden. Zij doet haar best om haarzelf en de wereld om haar heen te accepteren. Dat is moeilijk. Dus de film draait voor mij om de eindeloze zoektocht naar de waarheid.”

Wat vooral opvalt is hoe secuur de film omgaat met de jonge hoofdpersonages. Ze gaan door een lastige periode in hun leven en leren veel over de zogenaamde volwassen wereld, terwijl ze eigenlijk nog kinderen zijn. Hoe belangrijk was het om deze meisjes zo serieus mogelijk te nemen? “Voorop stond altijd dat het publiek van deze personages moet gaan houden. Om dat te bewerkstelligen, moest ik ten eerste zelf van ze houden. Daardoor had ik actrices nodig die deze vorm van menselijkheid ook echt uitademen. Ik wilde ze niet afschilderen als dom, of ze op de een of andere manier vangen in een construct. Integendeel: ik wil hun waarden en vaardigheden benadrukken. Ik wist dat dit best lastig zou kunnen worden, omdat praten over politiek al gauw in theoretisch territorium eindigt. Dus het ging altijd om het vinden van die balans tussen hun naïviteit als jonge mensen, en hun zich ontwikkelende bewustzijn over de strijd die ze willen leveren voor henzelf en de wereld.”

Ik neem aan dat dit iets is wat u met hoofdrolspelers Josefa Heinsius en Lilith Grasmug moest onderzoeken? “Ik heb heel intensief met ze gewerkt. Ik had natuurlijk een script, maar heb dat ook volledig met ze doorgelopen. We hebben elk detail besproken, vooral om te testen of het sentiment dat op de pagina’s stond klopte. Ze hebben hun eigen politieke sensibiliteit en die lijkt op die van de personages. Hun blik op de wereld zit dus ook in de film. En dat was inderdaad een manier om de personages intelligenter en levendiger te maken. Daardoor wordt de film ook minder theoretisch en droog: het is een film over fascinerende jonge vrouwen die ontzettend gevoelig zijn.”

Om toch theoretisch te eindigen: Langue étrangère is best exemplarisch voor de manier waarop arthousefilms omgaan met de huidige politiek. U stipt de pijnpunten aan, maar neemt zelf geen stelling. Een groot deel van het publiek zal het toch al eens zijn met het algemene sentiment dat uw film uitdrukt. Welke rol denkt u dat een film als die van u nog kan spelen in het vormen van politiek bewustzijn? “Ik begrijp precies wat je bedoelt. En ik ben het in principe ook met je eens. Wat ik nog een keer wil benadrukken is dit: mijn film is geen propaganda. Integendeel, want ik zeg niet wat het publiek moet denken. Daarbij kies ik ook geen expliciete kant, omdat het allemaal draait om perspectief. Neem de grootvader bijvoorbeeld, die je een racist zou kunnen noemen. Weten we zeker dat hij dat is? Misschien heeft hij zijn eigen achtergrond en een aantal redenen om zich te gedragen zoals hij op dat moment doet. Het gaat dus om reflecteren op het leven, levens die vaak vol zitten met tegenstrijdigheden en misverstanden. Ik ga dus niet prediken met deze film. Iedereen heeft recht op een eigen opinie. Ik hoop dus ook dat het publiek kritisch, en vanuit hun eigen perspectief, naar de personages in deze film kan kijken.”