Focus: Stenen & pamfletten

Poppodium Paradiso en De Uitkijk in Amsterdam presenteren samen onder de titel Stenen & pamfletten een tweeluik over protest en repressie. In Paradiso praten experts over demonstratierecht en politiegeweld. In De Uitkijk praat men een week later na vertoning van de documentaires Waar de ratten koning zijn (1985) en Omdat mijn fiets daar stond (1966) over parallellen en verschillen tussen protest in Amsterdam nu en in het verleden.

Filmmaker Louis van Gasteren stond in 1966 op de goede plek. Het waren de jaren van het ludieke verzet van Provo tegen de gevestigde orde. De autoriteiten hadden het er maar moeilijk mee. Moesten ze meebuigen met het protest of het neermeppen?

Dat laatste deed de politie in 1966 bij de opening van een fototentoonstelling over het politieoptreden bij het huwelijk van Beatrix en Claus. Jan Wolkers opende de expositie in een galerie met zijn bekende geestdrift, maar toen de bezoekers naar buiten gingen, werden ze opgewacht door politie met bullenpezen en wapenstokken. Een student die zijn fiets kwam halen, werd hard in elkaar geslagen. Van Gasteren filmde het en de beelden, ’s avonds op tv te zien, leidden tot grote verontwaardiging.

De politie ging min of meer door het stof (“Het is allemaal erg ongelukkig verlopen”), maar de zaak kreeg een staartje bij de filmcensuur. Die verbood het elf minuten durende filmpje Omdat mijn fiets daar stond dat Van Gasteren van het politieoptreden had gemaakt. De beelden waren “gezagsondermijnend en leugenachtig”, vond de censuur.

Van latere datum is Waar de ratten koning zijn, de documentaire van Barbara den Uyl uit 1985. In de Amsterdamse Staatsliedenbuurt volgt de film een jaar lang de strijd van bewoners, onder wie veel krakers, voor woonruimte en een stad voor iedereen. De documentaire wisselt (inmiddels historische) beelden van de Staatsliedenbuurt en de gewelddadige confrontatie van krakers met de politie af met interviews met betrokkenen. Recensent André Waardenburg schreef vorig jaar dit over de film in Filmkrant: “Den Uyl, die indertijd in de wijk woonde, heeft duidelijk sympathie voor de krakers, maar durft ook kritische vragen te stellen over onder meer het gebruik van geweld. Een bittere epiloog laat de gevolgen zien van de verharding van de standpunten van de gemeente wat betreft de ‘anarchie’ in de Staatsliedenbuurt.” Aan de kijker het oordeel over hoe actueel de film (weer) is.

Stenen en pamfletten | Filmprogramma: 9 september 2024, De Uitkijk, Amsterdam | Discussie: 14 oktober 2024, Tolhuistuin, Amsterdam