Alexei German Jr. over Gaspastum

Alexei German Jr. houdt niet van moderne films en niet van voetbal. En dus maakte hij Garpastum, een film over voetbal die eigenlijk over iets heel anders gaat. De mens is een mozaïek en cinema kan dat nooit helemaal vangen. "Haneke, schijnt mij toe, is simpele psychologie."

“Devoesjka! Devoesjka!” Regisseur Alexei German Jr. probeert wanhopig de serveerster zijn kant op te dirigeren. Hij zit met zijn markante kop in een zwarte coltrui aan tafel in het verder lege restaurant, wachtend op zijn tequila, want wodka drinkt-ie niet. Daar krijgt hij hoofdpijn van. Zijn grote vriend en kompaan Ilja Chrzjanovski, met wie hij al vijftien jaar samenwerkt in Moskou, zit op dat moment in Mexico, bij Carlos Reygadas, te ontspannen van zijn werkzaamheden aan Dau, de opvolger van 4, over de legendarische wetenschapper Lev Landau. Twee films in één, schijnt dat te worden, documentaire en fictie, of een film in tweeën, daar was Chrzjanovski nog niet uit. En ook German Jr. heeft grootse plannen voor de toekomst. Maar nu zit-ie hier, in het hoge Noorden van Siberië, in een absurde stad, Chanti-Mantsjisk, omdat daar zijn film Garpastum draait. Zijn vrouw zit als vaste vertaler tegenover hem, zij is de enige die hij vertrouwt. "We kunnen lang spreken, wilt u dat?"

Voetbal
"Ik houd helemaal niet van voetbal, ik kijk er nooit naar. Ik was de tiende regisseur voor dit project en toen ik kwam, begonnen we, net als al die regisseurs voor mij, weer helemaal opnieuw: ander script, andere acteurs, andere stad. Het voetbal was het centrale aanspreekpunt van de film, dus dat kon er niet uit, maar ik wilde in esthetisch opzicht geen sportfilm of soapopera. Ik volg de bal ook vaak niet. Ik wilde de toeschouwer de atmosfeer van de film in trekken, en dat betekent dat je de ontwikkelingen van het verhaal soms tijdelijk stop moet zetten."

"En ik wilde de titel kwijt, want niemand kan het namelijk goed uitspreken. Mijn alternatieve titel luidde: The Game Will Take Place in Any Weather, dat was de tekst die stond geschreven op de toegangsbiljetten van voetbalwedstrijden aan het begin van de vorige eeuw. Dat kon niet. Uiteindelijk heb ik de titel wel een beetje veranderd, want oorspronkelijk heet het oud Romeinse balspel Harpastum. Het scheen mij toe dat de mensen in de film wel veel weten maar niet alles, en daarom heb ik de film Garpastum genoemd. Opzettelijke fout. De oorlog is voor iedereen belangrijk in de film, behalve voor hen. Ik wilde de laatste normale mensen van Rusland laten zien, gegoede burgers, de middenklasse, niet rijk, niet arm, de groep die het meest geleden heeft, dokters, leraren, dichters, de mensen die onbekommerd leefden in Rusland voordat het afgleed in dat verschrikkelijke land, waar iedereen elke dag bang was. Die angst is er nu nog, en die zal er nog een hele tijd blijven."

Schilderij
"De mise-en-scène in Garpastum is een choreografie. We hadden veel geoefend, want het moest tot op de seconde juist zijn. Soms deden we een dag over één shot. En toch had ik vrijheid van bewegen, ik maakte geen gebruik van kranen of dolly’s en zette de camera neer waar ik maar wilde. Dat wil ik voor mijn volgende films ook hebben. Ik had geluk dat ik deze film kon maken. En nu wil ik meer. Ik wil meer realisme dan de realiteit, om onze behoefte aan realiteit te kunnen vatten. Ik ben er van overtuigd dat ik daarvoor meer aandacht moet geven aan de kunst van het beeld, zoals een schilder dat doet, en dan in het bijzonder schilders als Pieter Brueghel en Hiëronymus Bosch. De ‘Tuin der Lusten’ van Bosch is de beste film die ik ooit gezien heb.&quo;

"Maar zelfs hun schilderijen hebben geen geluid. Toch is ‘De Tuin der Lusten’ zo geweldig dat ik de geluiden kan horen als ik er naar kijk. Ooit wil ik in mijn filmcarrière nog een stapje dichterbij de visuele gave komen die Brueghel en Bosch hadden."

Cinema
"Ik houd niet van moderne films. In de laatste vijftien jaar is de taal van cinema nauwelijks vooruit gegaan. Wat ik al een tijdje denk en zie is dat er steeds meer films worden gemaakt die hoofdzakelijk bestaan uit de voornaamste eigenschappen van andere films. Dat interesseert mij niet. Die taal is mij vaak te simplistisch voor deze wereld. Ik zal proberen het uit te leggen."

"Een hele lange tijd was de mens – in de cinema maar ook in de andere kunsten – een mysterie voor de artiest, een te groot mozaïek om te begrijpen. Iemand als Fellini begreep dat en ging daarom op zoek naar een poëtische typebeschrijving van de mens, wat de taal van cinema nog steeds het meest vermag: want net als poëzie kan cinema niet letterlijk beschrijven wat ze ziet, maar wel zeer precies een kenschetsing van de mens geven. Zeer ingewikkeld en paradoxaal. Haneke, schijnt mij toe, is simpele psychologie."

"Neem La pianiste. Ik ken een aantal vrouwen die op hoofdrolspeelster Erika Kohut lijken, maar die zijn veel ingewikkelder. Ja, ze kunnen zich zo gedragen, maar een seconde later kunnen ze ook weer volstrekt iemand anders zijn. Als Ingmar Bergman datzelfde script had verfilmd, was de hoofdpersoon veel complexer en dus veel realistischer geweest. Haneke is een toonbeeld van waar het met de cinema van nu heengaat: cinema die de wereld simpeler en simpeler aan ons laat zien. Ik wil in mijn films geen verklaringen tonen, mijn doel is het tonen van de complexiteit, want dat is de realiteit. Elk mens is oneindig ingewikkeld. Ik wil het mysterie van de mens intact houden."