Venetië 2021, blog 4

In veel films in Venetië komen verkrachting, aanranding en seksuele intimidatie voor. Soms om het aan de kaak te stellen, maar vaak ook als onbesproken onderdeel van het dagelijks leven. Feline Swaab en KEES Driessen bespreken het hier wél.

Waar in Cannes beffen de meest opvallende trend was post-#MeToo, valt in Venetië vooral het seksueel geweld tegen vrouwen op. Ja, belangrijk onderwerp. Maar waarom zo veel, zo vaak – en zo vaak zo achteloos?

Feline: Was ik ook naar La ragazza ha volato gegaan als er in de filmomschrijving had gestaan dat hij gaat over een jonge vrouw die na een verkrachting haar leven weer op probeert te pakken? Waarschijnlijk wel. Was ik voorbereid geweest op hoe heftig de verkrachtingsscène en de nasleep ervan me zouden raken? Nee. Het waren specifieke details die op mijn eigen ervaring leken, die me met een klap terugbrachten naar die gebeurtenis en de tijd eromheen. Een trigger warning had dat niet kunnen voorkomen.

En toch was dat het eerste wat me boos maakte. Waarom stond er niets, maar dan ook werkelijk niets in de filmbeschrijving of de regievisie op de festivalsite wat ook maar enigszins geïnterpreteerd had kunnen worden als: een jonge vrouw maakt een traumatische gebeurtenis mee? Mijn volgende reden voor woede was: waarom vinden we het überhaupt zo normaal om de suggestie of dreiging of gewoon voluit uitoefening van geweld jegens vrouwen in films te zien? ‘Ja, het gebeurt nu eenmaal in het echt, dus dan moeten we het ook laten zien.’ Maar moet dat echt? Er gebeurt zo veel in het ‘echte leven’ wat we niet of veel minder laten zien. Plotseling lijkt het me zo buitenproportioneel.

KEES: In Venetië zijn dit jaar meerdere films die zich post-#MeToo rekenschap geven van seksueel geweld tegen vrouwen. Last Night in Soho is een goed voorbeeld: onder alle stilistische panache van Edgar Wright zit een snoeiharde film over een jonge vrouw die seksueel kapot wordt gemaakt. Zulke films zijn, zeker op dit moment in de geschiedenis, noodzakelijk. Maar daarnaast gaat het alledaags seksisme, de kleinere agressies van mannen tegen vrouwen, het pushen, belagen, chanteren en domineren, allemaal gewoon door – niet alleen in het echt, maar ook in films. Samen met Filmkrant-collega’s Hugo en Joost begonnen Feline en ik te turven. Elke keer dat we elkaar troffen vroegen we wat de ander in hun laatste film had gespot. En het was zo veel. Een aanranding in Ma nuit, verkrachtingen in Miracol en The Last Duel, de dreiging van verkrachting in Land of Dreams en Rhino, een verkrachting in een psychiatrische inrichting in Erasing Frank, de #MeToo-seks in Once Upon a Time in Calcutta, het geweld vanwege vermeende ontrouw in È stata la mano di Dio en Amira, zwangerschap na verkrachting in La ragazza ha volato en Madres paralelas – maar ook vele kleinere momenten, niet al te belangrijk voor de plot, die we anders nooit besproken zouden hebben (zoals het vragen om een kus in ruil voor een zak chips in Mona Lisa and the Blood Moon, nota bene door de good guy). En die in de films zelf ook niet besproken worden en als context hebben: zo is het nu eenmaal. Als er al een keertje iemand van ons riep: ik heb er één waarin het helemaal niet zit, zoals de western Old Henry, dan was dat omdat er überhaupt geen vrouwen in voorkwamen.

Feline: Ik zou zo graag eens een film zien waarin het gewoon helemaal niet speelt. Als een vanzelfsprekendheid, gewoon niet. Zelfs in futuristische sciencefiction als Dune zit er toch weer een scène waarin een vrouw hulpeloos aan de verdorven lusten van een paar mannen is overgeleverd. Hoeveel er ook gefantaseerd kan worden over andere werelden en andere tijden, een wereld zonder seksueel geweld tegen vrouwen valt kennelijk buiten het voorstellingsvermogen. En precies daar ben ik helemaal klaar mee. Als je keer op keer op keer, in werkelijkheid én in de cinema, seksueel geweld tegen vrouwen, van nafluiten tot aanranden, gepresenteerd krijgt als fact of life, verlies je op een gegeven moment de moed.

KEES: Net als homoseksuele en transrepresentatie in de cinema: ja, er wordt in werkelijkheid geweld gepleegd tegen homo’s en transgender personen en ja, sommige van hen plegen in werkelijkheid zelfmoord onder sociale druk – maar als dat alle representatie is die je van jezelf ziet op het grote scherm is het effect niet bevrijdend, maar beangstigend. Bovendien geldt het emanciperende effect van zulke aanklachten vooral de belagers, die een lesje geleerd moeten worden. Ik ben ervan overtuigd dat in de hoek waar de klappen vallen positieve representatie veel bevrijdender is. Hoop emancipeert sterker dan angst.

Feline: Toen ik Mona Lisa and the Blood Moon gezien had, waarin een vrouw met bovennatuurlijke krachten soms tegen die mannelijke controle in gaat, kwam ineens een heel diep verlangen bij me op: dat het woord ‘nee’ uit de mond van een vrouw echte kracht zou hebben. Dat ‘nee’ zeggen een fysiek effect zou hebben. Als een mokerslag. Onmogelijk te negeren of te vermurwen tot een ‘vooruit dan maar’. Zodat je nooit meer bang zou hoeven zijn als je eigenlijk net iets te laat toch nog besluit de kortere route door het park te nemen, jezelf de hele weg vervloekend, want hoe kon je nou toch zo stom zijn. Dat moet gewoon kunnen godverdomme! Het moet normaal zijn: niet altijd op je hoede hoeven zijn, niet altijd smoesjes afgaan in je hoofd om situaties te ontmantelen voordat ze explosief worden. Gewoon: nee.