Cannes 2021, blog 4

Welke trends vallen op in Cannes? Als eerste – niet helemaal in your face, maar toch – de dramatisch cruciale rol van beffen.

In de wervelwind van beelden en indrukken, de vage blur van impressies en meningen die Cannes is, steekt dit jaar één ding helder af: cunnilingus. Opvallend vaak gezien, met opvallend belangrijke dramatische functies. Mijn traditionele, research-gerichte ik zou dan natuurlijk meteen alle befscènes in Cannes van de afgelopen tien jaar willen turven, om te kijken of het er nu wel echt meer zijn dan anders. Maar dat gaat voor deze blog te ver; u moet het doen met mijn indruk. Of eigenlijk: mijn verbazing. En die zegt dat het opvallend is dat ik nu al drie (plus een paar halve) films gezien heb waarin beffen een dramatisch cruciale rol speelt.

Om te beginnen de mooiste befscène, in openingsmusical Annette. Zingend. Marion Cotillard en Adam Driver zingen terwijl ze seks hebben en zijn hoofd tussen haar benen verdwijnt. Ik heb nog rondgevraagd of ‘voor het zingen de kerk uit’ ook een Franse uitdrukking is maar er ging bij niemand een belletje rinkelen (wat waarschijnlijk ook geen Franse uitdrukking is) dus die extra knipoog is speciaal voor ons Nederlanders. Deze befscène is extra mooi omdat zingen in musicals traditioneel de diepere, onuitgesproken emoties uitdrukt en daarmee een prachtige vertolking is van de woordeloze communicatie die seks zelf is. Het is de eerste seksscène die we zien tussen de geliefden, waarbij bovendien de vorm van de seks hun verhouding in de film verbeeldt: zij overgeleverd aan zijn grote, machtige lichaam en zijn geslepen tong.

Annette biedt de beste cunnilingusscène tot nu toe (en überhaupt de beste seksscène in vooralsnog, voor zover gezien, seksueel een teleurstellende programmering), maar niet de befste – die eer gaat naar Paul Verhoevens Benedetta. De beeldtaal van de seksscènes mag dan, zoals collega Noa Johannes opmerkte, teleurstellend conventioneel zijn (“ouwe-lullen-aftrekporno”, in de woorden van collega Feline Swaab – niet dat daar iets mis mee is, natuurlijk), dramatisch gezien is de scène het scharnierpunt van het verhaal. Waar seksscènes meestal een zijstap zijn, een invuloefening van wat verder allang duidelijk is, gaat het in Benedetta om de eerste keer dat de titelnon klaarkomt – het definitief loslaten van wat ze van jongs af aan heeft geleerd als betamelijk, moreel juist en superieur. “Mon Dieu!”, roept ze als ze klaar is gebeft door haar geliefde Bartolomea. Dat is grappig, maar vertolkt ook de thematiek van de film: het vervloeien van religieuze en seksuele extase, de fascinatie met het lichaam, lijdend en verlangend, en de overgave en onderwerping aan het hogere – zoals ook in Benedetta’s visioenen de Jezus-verering overgaat in lust. Het had allemaal, zoals geldt voor de hele verbeelding van de Middeleeuwen in Benedetta, vozer en vuiler mogen zijn (in Flesh+Blood deed Verhoeven dat vele malen beter), maar ik vind het wel passend dat de scène grotendeels van opzij is gefilmd – als iets van hen beiden in plaats van alleen (of vooral) van Benedetta. Zoals Verhoeven in Basic Instinct (1992) het beffen – ongewoon en progressief voor een Hollywood-film – juist filmde vanuit Sharon Stone’s gezichtspunt, neerkijkend op het gezicht van Michael Douglas. Omdat daar dat was hoe de verhoudingen lagen.

Is cunnilingus in de niet-pornografische cinema ongebruikelijk genoeg om een filmisch taboe te mogen heten? In meer mainstream arthouse denk ik nog wel – taboe-ish, taboeësk. In Joanna Hoggs The Souvenir Part II (het sterke, gevoelige vervolg op haar nog betere The Souvenir uit 2019 – twee autobiografisch geïnspireerde coming-of-age films die zeker op hun best zijn als double bill) wordt dat taboetje overschreden samen met een ander: seks als je ongesteld bent. De one-night-stand die hoofdpersoon Julie beft, kust haar daarna op de mond, waarna haar gezicht – zonder dat zij dat door lijkt te hebben – onder het bloed zit. Grappig en intiem, maar direct daarna ook pijnlijk, als hij zonder glimlach, zonder teken van warmte vertrekt. Deze befscène is weliswaar geen dramatisch keerpunt, maar wel een sterk voorbeeld van de onbarmhartige eerlijkheid waarmee Joanna Hogg naar zichzelf durft te kijken: een onzeker, weifelend persoon die nauwelijks onder woorden kan brengen wat ze vindt, voelt of wil – maar wel, weten we, in staat is deze geweldige films te maken (deel twee gaat over de periode waarin ze deel één maakte, inclusief de première van die film – een soort gefictionaliseerde making-of die ze wat mij betreft mag blijven herhalen: The Souvenir Part III over de periode dat ze Part II maakte, ad infinitum).

En dan wil ik hier, als ik toch bezig ben, Les amours d’Anaïs (Charline Bourgeois-Tacquet, 2021) nog even noemen. Hoewel de seksscène tussen de jongere Anaïs en een oudere vrouw wat lafjes stopt voordat die laatste bij het beffen lijkt aan te komen, is het wel een plaatje van cunnilingus in een geheime kamer vol negentiende-eeuwse (zo niet vroegere) pornoplaatjes waar ze toevallig belanden (nogal een paardenmiddel als plot device) dat de benodigde seksuele inspiratie biedt. En als terzijde bij deze terzijde: in de erg leuke feministische horrorfilm Medusa (Anita Rocha da Silveira, 2021) zakt tot twee keer toe het gezicht van een man bij een vrouw richting de lendenen – maar helaas ook het kader uit.

Is het bijzonder, vier, vijf keer beffen in Cannes? Ik denk het wel. Twee keer gefilmd vanuit de vrouw die ontvangt van de man (bij Annette en The Souvenir Part II), één keer opzij als het gaat om twee vrouwen (Benedetta), één keertje bij de vrouw blijvend terwijl de man uit beeld zakt en één keer op een plaatje uit vroeger tijden – wat het, kun je zeggen, in een traditie plaatst. Male gaze? Verhoeven wordt er door sommigen van beticht en daar valt een boom over op te zetten (inclusief de vraag of er iets mis mee is) – maar geen van deze scènes volgt een male gaze van een personage en dat is al opvallend genoeg. En dat allemaal, let wel, op een festival waarop ik nog niet één blowjob heb gezien.

Er mogen dan nog altijd veel te weinig films van vrouwelijke makers in competitie draaien (4 van de 24), maar wat dit betreft zet Cannes in elk geval z’n befte beentje voor.

Addendum, 18 juli: De eerste twee films die ik zag na het plaatsen van deze blog hadden allebei een nadrukkelijke cunnilingusscène – wat de aannemelijkheid van een trend een stevig kontje gaf. In Jacques Audiards Les Olympiades neemt Noémie Merlant eindelijk het heft in handen als ze het hoofd van haar sekspartner tegen haar vulva duwt en in Ildikó Enyedi’s The Story of My Wife verdwijnt het gezicht van Gijs Naber tussen de gespreide benen van Léa Seydoux, die hem daarmee welbewust verleidt te laat te komen op een afspraakje met een concurrerende geliefde. Ook weer allebei gefilmd vanuit de vrouw en allebei met een narratief belangwekkende rol. Van vijf gaan we dus uiteindelijk, voor zover ik de films heb kunnen zien, naar minstens zeven keer beffen, tegen slechts één geturfde blowjob (in Sean Bakers Red Rocket).