Freeze Frame #18

Regisseur Shady El-Hamus (De libi, Forever Rich) brengt maandelijks een ode aan een bijzondere filmscène. Deze maand: Alyosha achter de woonkamerdeur in Loveless.

Stemmen die worden verheven, een deur die hard wordt dichtgegooid en de ijzige stilte die er op volgt. Ruziënde ouders maken altijd grote indruk op een kind. De meeste volwassenen weten nog wel hoe ze zich konden voelen in zo’n situatie—ongemakkelijk, angstig, verdrietig, of dat alles tegelijk. Sommige ouders gaan zo op in hun eigen geschreeuw dat ze geen oog meer lijken te hebben voor het feit dat ze hun kind met elke stemverheffing verder bij zich vandaan duwen.

In Loveless geven ouders Zhenya en Boris je geen moment het idee dat ze ooit van elkaar gehouden hebben. Er heerst een koude liefdeloosheid die de vraag oproept wat er in vredesnaam allemaal tussen hen is gebeurd. Áls er ooit al liefde was, dan is die inmiddels verdampt, verdwenen en verloren. De kilte tussen Zhenya en Boris wordt gereflecteerd in het Russische winterlandschap. Een grimmige buitenwijk vol kale takken en zielloze flats. Je krijgt het er fysiek koud van, zowel van de woorden die de twee op elkaar afvuren als van de ijzige buitenlucht.

Het enige stukje warmte in de film is zoon Alyosha, een gevoelige jongen die opgroeit temidden van de chaos die een scheiding veroorzaakt, geen enkele aandacht krijgt en daardoor veroordeeld is tot zijn eigen verdriet. Zijn ouders zijn alleen maar bezig met zichzelf, hun telefoon, en hun ruzies. Ze zien niet dat het jongetje hunkert naar liefde, troost en iemand die zegt dat alles goedkomt.

Zijn ouders zien hem niet maar wij als kijker wel. Vooral in dat ene moment, een moment waar ik in het donker van de bioscoop totaal niet op voorbereid was en dat me secondenlang mijn adem ontnam. Het is de eerste ruzie tussen de ouders die we meemaken, en regisseur Andrei Zvjagintsev neemt er de tijd voor. Het voelt als een honderdste ruzie, een zoveelste herhaling van al die ruzies ervoor. Stemmen worden verheven, een deur wordt hard dichtgeslagen, en als Zhenya woedend de gang op beent, blijft de camera hangen en zien we achter de woonkamerdeur Alyosha staan, verborgen, alleen. Zijn hele gezicht betrekt, zijn mond is half open, een geluidloze schreeuw om liefde. Er zijn niet veel filmische momenten die me meer hebben weten te raken dan dit.

Niet veel later blijkt Alyosha verdwenen. De paniekerige bezorgdheid van de ouders lijkt te laat te komen—er wordt een enorme zoekactie op touw gezet, maar al snel wordt duidelijk dat Alyosha niet gevonden zal worden. Zo laat Zvjagintsev de ouders en de kijker gezamenlijk spartelen. Is de jongen van huis weggelopen? Waarschijnlijk, maar waarheen dan? De leegte die hij achterlaat voegt nog een extra kilte toe aan deze toch al zo liefdeloze vertelling. Dit is wat er kan gebeuren als je een kind uit het oog verliest, lijkt de maker te zeggen; als je jezelf als ouders te belangrijk maakt kan je een kind verliezen.

Loveless gaat uiteindelijk over wat een verdwijning met de achterblijvers doet en staat daarmee in een traditie van films als L’avventura en About Elly—films die hun personages door middel van een verdwijning een pijnlijke spiegel voorhouden. De achterblijvers zijn in dit geval niet alleen Zhenya en Boris, twee mensen die samen een kind kregen maar het vervolgens verwaarloosden, maar ook wij als kijker. We zullen nooit weten wat er met Alyosha gebeurd is en dus zit er niet veel meer op dan te hopen dat hij zichzelf heeft weten te bevrijden uit deze liefdeloze omgeving, en dat zijn verdwijning uiteindelijk betekent dat hij ergens een plek zal vinden waar hij gelukkig wordt.