Wat te luisteren na Berberian Sound Studio

Vijfhonderd vertrapte kattenstaarten

Berberian Sound Studio

Een gids voor wie na het zien van Peter Stricklands ode aan de giallo meer wil horen, inclusief een playlist.

Berberian Sound Studio is een bespiegeling over de functie van geluid in de cinema. Het is niet toevallig dat regisseur Peter Strickland als kader een fictieve Italiaanse genrefilm gebruikt om zijn verhaal te vertellen. Lange tijd werden vrijwel alle Italiaanse films opgenomen zonder direct geluid. Dialogen, natuurlijke geluiden en geluidseffecten werden later in de studio respectievelijk nagesynchroniseerd en toegevoegd, een handelswijze die veel vrijheid en snelheid van opnemen op de set opleverde, vooral op locatie.

Deze in de Italiaanse cinema gebruikelijke manier van werken kwam buitenlandse acteurs bizar voor. Vooral toen aan het einde van de jaren zestig steeds meer Amerikaanse sterren goed geld kwamen verdienen in de toen nog florerende Italiaanse filmindustrie zorgde dat voor veel opgetrokken wenkbrauwen. Hollywoodgrootheden als Martin Balsam, Farley Granger en Anthony Quinn konden zich tijdens locatieopnamen moeilijk in hun rollen inleven terwijl links een paar crewleden met elkaar stonden te kletsen, rechts in de catering met pannen werd gesmeten en op de achtergrond het lawaai van rondrijdend verkeer weerklonk.

Toch had die voor buitenlanders eigenaardige werkwijze grote voordelen voor de creatieve geesten in de studio, zoals in Berberian Sound Studio wordt geïllustreerd. Regisseurs die zich specialiseerden in horror, spaghettiwestern en giallo (de typisch Italiaanse variant op de thriller) legden nadruk op de visuele aspecten, met vaak lange, surrealistisch ogende passages, waarin met louter beelden een verhaal werd verteld. Door daar lagen indringende muziek en vervreemdende geluidseffecten in te monteren werd een geheel eigen manier van filmmaken ontwikkeld, waarbij het ritme van de scènes vaak werd gebaseerd op de cadans van het geluid.

Boemerang
Pionier Mario Bava zette de standaard met Sei donne per l’assassino (Blood and Black Lace, 1964), een in laaiende kleuren gefilmde giallo waarin de plot van secundair belang is en de nadruk ligt op dreigende muziek en als opera’s geënsceneerde moordpartijen. Maar de eerste regisseur die werkelijk nieuwe gebieden verkende was Cesare Canevari. In de western Matalo! (1970) laat hij een groep hippiecowboys in een spookstadje neerstrijken. Dialogen zijn nauwelijks voorhanden, de geluidsband is vol geplamuurd met klagende stemmen en psychedelische rocknummers, terwijl cameraman Julio Ortas de vreemdste toeren uithaalt — zo volgt zijn camera zelfs de dodelijke boemerangs van hoofdrolspeler Lou Castel wanneer die door de straten van het stadje op weg naar hun slachtoffer vliegen.

De ultieme Italiaanse genrefilm waarin beeld en geluid volledig samensmelten is natuurlijk Dario Argento’s Suspiria. Een frontale aanval op de zintuigen, waarover een Engelse criticus destijds een memorabele mening had: ‘the fiendish electronic-rock score sounds as if 500 cats are having their tails tramped on in unison‘. Wie zich wil verdiepen in de wondere wereld van audiokunst in de Italiaanse genrecinema kan hier niet om heen.


Berberian Studio Sounds

In onderstaande playlist vind u een door Mike Lebbing samengestelde greep uit de hoogtepunten van de Italiaanse muzietraditie, gecombineerd met een selectie van de Berberian Sound Studio-soundtrack. Hoort u het verschil?

Goblin — ‘Suspiria’
Deze speeldoosmelodie verpakt in een beukend progrocknummer is waarschijnlijk het bekendste werk van Dario Argento’s huisband en werd daarna in het genre vaak gekopieerd, maar zelden geëvenaard.

Broadcast — ‘The Equestrian Vortex’
Duidelijke knipoog naar Goblin in een nummer dat de retro-titelsequentie van de film-in-de-film in Berberian Sound Studio begeleidt. Inclusief aangenaam ouderwets pannen van de linker- naar de rechterbox en vice versa.

Goblin — ‘Opening to the Sighs’
Opmaat voor het meest gebruikte nummer in Suspiria.

Goblin — ‘Sighs’
De heks in Suspiria heet Mater Suspiriorum (‘De Moeder der Zuchten’) en krijgt met dit psychedelische opus een passend eerbetoon.

Broadcast — ‘Collatina Is Coming’
In de traditie van Bruno Nicolai, die zich na zijn werk als dirigent voor Ennio Morricone specialiseerde in giallosoundtracks. De tientallen platen die hij maakte vinden nog steeds gretig aftrek bij verzamelaars, en nog steeds worden verloren gewaande parels herontdekt en uitgebracht.

Ennio Morricone — ‘Piume di cristallo’
De blauwdruk voor talloze vakbroeders in het horror- en thrillergenre: een liefelijke melodie en een woordeloze vrouwenzang maken duidelijk dat hier zaken plaatsvinden die het daglicht niet kunnen verdragen.

Goblin — ‘Profondo Rosso’
De single van dit nummer werd een onverwachte hit in Nederland in 1976 (uitgebracht als Bloedlink) en werd vaak als jingle voor radiouitzendingen gebruikt. Waarschijnlijk het bekendste giallothema ooit gemaakt.

Broadcast — ‘Beautiful Hair’
De mooiste scène in Berberian Sound Studio krijgt een fikse injectie van weemoed door dit slepende nummer waarin hoofdrolspeler Toby Jones over zijn onschuldige jeugd lijkt te mijmeren.

Goblin — ‘Markos’
Héél erg 1977, toen progrockformaties als Emerson, Lake & Palmer en Yes de grootste stadions uitverkochten. Desalniettemin heerlijk desoriënterend.

Broadcast — ‘Teresa, Lark of Ascension’
Dromerig nummer lijkt haaks te staan op de gruwelijke taferelen die in The Equestrian Vortex plaatsvinden, een werkwijze die zoals in vele Italiaanse genrefilms voor een vervreemdend effect zorgt.

Goblin — ‘Witch’
De dubbele moord in het eerste kwartier van Suspiria hakt er dankzij deze muzikale afdaling in de hel nog steeds ongenadig in.

Broadcast — ‘Our Darkest Sabbath’
Eindtitels van Berberian Sound Studio.Wanneer de kunst het leven verzwelgt.