Thuiskijken – 28 maart 2013

Après mai

Après mai
Verbeelding aan de macht

Outsider Olivier Assayas maakte met Après mai een complexe kroniek over de kinderen van mei ’68, een companion piece bij zijn seventies adolescentenverhaal L’eau froide.

Door Ivo De Kock

Voormalig Cahiers du cinéma-criticus Olivier Assayas is binnen de hedendaagse Franse auteurcinema een buitenbeentje. Hij behoort tot de ‘middengeneratie’ van cinefiele regisseurs (te jong voor de nouvelle vague en te oud voor de post-nouvelle vague generatie), houdt vurige pleidooien voor de Aziatische cinema, omarmt genrecinema, kiest voor een eclectische aanpak en wil de complexiteit van de wereld weergeven via bevreemdende en verontrustende verhalen van individuen die grip proberen te krijgen op hun bestaan. Assayas maakte techno-thrillers (Demonlover, Boarding Gate) en romantische kostuumdrama’s (Les destinées sentimentales), artistieke mijmeringen over de kracht van cinema (Irma Vep) en energieke drama’s over de impact van verslaving (Clean), intieme familieprotretten (L’heure d’été) en een kosmopolitsche biopic van een terrorist (Carlos). Kortom, het oeuvre van Assayas is niet onder één noemer te plaatsen. Tenzij ‘heterogeen’.
Zijn veertiende speelfilm zal daar weinig aan veranderen. Après mai is een tegelijk intellectuele en emotionele, zowel analytische als lyrische film over de impact van mei ’68 op de generatie van Assayas. De film is concreter en complexer dan zijn adolescentenportret L’eau froide (1993), zonder volledig autobiografisch te worden. Wat Assayas boeit is de tijdsgeest én de initiatietocht van een jonge rebel die verloren dreigt te lopen in de turbulentie en die door cinema op weg wordt geholpen richting volwassenheid. In de geest van de fameuze graffitislogan ‘barricades sluiten de straat maar openen de weg’.
Après mai opent met een leraar die Pascal voorleest (“tussen ons en hemel of hel staat enkel het leven”) en, drie jaar na de bijna-revolutie van ’68, de brute mishandeling van Parijse demonstranten door de politie. De jonge scholier Gilles weet meteen tegen wie hij vecht, maar de idealen waarvoor de strijd gevoerd wordt blijven waziger. Noch anarchisme, noch communisme, noch de hippie-filosofie prikkelen zijn verbeelding écht. Wat Gilles aantrekt is het avontuur en de kans om zijn grafisch talent te gebruiken. Nachtelijke missies waarbij gebouwen beklad worden met anti-establishmentslogans zijn spannend maar onschuldig. Tot een bewakingsagent gewond raakt en Gilles moet vluchten richting Italië. Een vrijgevochten vriendin en een militante groep filmmakers kruisen zijn pad, maar terwijl liefde en hoop wegkwijnen, en idealen botsen met de realiteit, ontluikt de kunstenaar in Gilles.
Deze kroniek van een woelige lente en zomer is geen historische reconstructie maar een persoonlijke herinnering. Noodzakelijk subjectief en onvolledig. Assayas mijmert over zijn amoureuze avonturen en over het ontkiemen van zijn fascinatie voor tegencultuur, drugs, psychedelische muziek (Nick Drake, Syd Barrett en Tangerine Dream sieren de soundtrack), Azië, Guy Debord, gauchisme en de spanningen tussen het globale en het lokale. Hij filosofeert ook over de clash met zijn vader (scenarist van de Maigret-reeks) en over geëngageerde cinema (meer bepaald het agitprop-experiment) en de vraag of men revolutionair kan filmen met de taal van de bourgeoisie. Après mai is dan ook een statement van Assayas: dit is hoe en waarom ik geworden ben wie ik ben. Vandaar het selectieve geheugen van de regisseur en de (door achterafinzichten versterkte) helderheid van zijn hoofdpersonage. Maar Après mai heeft ook een universeel karakter. De film toont hoe zowel een persoonlijkheid als een artistieke roeping vorm krijgen tijdens de adolescentie. Tegelijk is het een ode aan de oprechte naïviteit, het idealisme en het engagement van een generatie die geloofde de wereld te kunnen veranderen en de verbeelding aan de macht te kunnen brengen.

Après mai | Frankrijk, 2012 | Regie Olivier Assayas | 122 Minuten | Op dvd (A-Film Home entertainment)

Import

De beste films die deze maand internationaal op dvd en blu-ray verschijnen, samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht, boudisque.nl)

Naked Lunch | David Cronenbergs bewerking van William S. Burroughs’ gelijknamige boek is niet zozeer een verfilming als wel een hallucinatoire trip door de geest van Burroughs zelf — de enige rationele manier om dit onfilmbare boek aan te pakken. dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

Captured | In 1959 vroeg het Britse leger filmmaker John Krish om een weergave te maken van wat een soldaat kon verwachten als hij krijgsgevangen werd. Het resultaat is dit intense docudrama, voorheen ‘restricted’ door het leger. dvd/blu-ray (r2/B) | BFI Flipside

The Men | Meer oorlogsdrama in het speelfilmdebuut van Marlon Brando, die verlamd terugkeert van WOII. Scenarist Carl Foreman en regisseur Fred Zinneman zouden later ook samen High Noon maken. dvd/blu-ray (r1/A) | Olive Films

Black Sabbath | Stel je voor: als de Amerikaanse distributeur de Italiaanse titel van Mario Bava’s horror-drieluik I tre volti della paura letterlijk had vertaald, had Ozzy Osbourne’s band nu The Three Faces of Death geheten. Het liep anders. dvd/blu-ray (r2/B) | Arrow Video

The Complete (Existing) Films of Sadao Yamanaka | In slechts zes jaar maakte de Japanse regisseur Sadao Yamanaka (1909-1938) liefst 22 films, voor hij op 28-jarige leeftijd overleed. De drie daarvan die volledig zijn bewaard, verzamelt Eureka! nu op schijf. dvd/blu-ray (r2/B) | Eureka!/Masters or Cinema

Joost Broeren

 

Black’s Game
Zelfs geen slap aftreksel van Pusher

Deze IJslandse narcotica-thriller wil de broze psyche van de misdadiger onthullen, maar vergeet dat speldenprikjes daarvoor niet genoeg zijn.

Vorig jaar bedankte Óskar Thór Axelsson op het IFFR, waar zijn speelfilmdebuut in competitie draaide, uitbundig zijn ‘godfathers’. Trainspotting, de sleutelfilm van de Generatie Y. Goodfellas, The Godfather en een trits andere Amerikaanse gangsterdrama’s. Maar het hardst studeerde hij op de rauwe Deense variant, de meesterlijke Pusher-trilogie van Nicolas Winding Refn. Die is hard bezig uit te groeien tot het stijlicoon van een vólgende generatie. Geslepen, dat Axelsson deze Refn wist te strikken als uitvoerend producent.
Filmmakers die zichzelf zo nadrukkelijk spiegelen: je wantrouwt ze op voorhand. Kan hun film soms niet op eigen benen staan? Het lijkt ook de gebrekkige kwaliteit van Black’s Game te moeten maskeren. De vergelijking met Pusher gaat mank. Snoeiharde misdaad: ja. Cartoonesk geweld: ja, maar niet in close-­up gefilmd en daardoor letterlijk bloedeloos. Tarantineske dialogen: nope. Stilistische flair: nope. Een diepgravende karakterstudie: al helemaal niet.
Stebbi, een opklimmende zware jongen, wil als personage maar niet overtuigen. Dat ligt niet aan Thorvaldur David Kristjansson, die hem haast schizofreen neerzet, verschietend tussen verlegenheid en explosieve agressie. Boosdoener is het wankelmoedige script, gebaseerd op een bekende IJslandse roman. Black’s Game begint glashelder, als rechtlijnige narcotica-thriller over coole vrijbuiters, meedogenloos in hun masculiniteit. Afrekeningen, drugssmokkel, decadente feestjes en een bankoverval. Totdat Axelsson halverwege op zoek gaat naar hun kwetsbare kant. Stebbi bekent tegen zijn vriendinnetje de stress niet meer te trekken, het opperhoofd van het drugskartel wordt ontmaskerd als gemankeerde homoseksueel en de IJslandse recherche raakt de bende op het spoor.
Het blijven echter speldenprikjes, die geen diepere uitwerking krijgen. De plot tekent zo Stebbi’s Werdegang, maar zonder zijn tragiek echt voelbaar te maken. Black’s Game mist de stuwende kracht van Nordvest — op de afgelopen editie van het IFFR te zien — dat er wel in slaagt om de psychische labiliteit van de crimineel te demaskeren. Regisseur Michael Noer maakt, net als met R, meer aanspraak om in het voetspoor van zijn illustere landgenoot te treden. Hij heeft Refn dan ook niet nodig op de titelrol, om van zijn plofkip een stuk scharrelvlees te maken.

Niels Bakker

Black’s Game | IJsland, 2012 | Regie Óskar Thór Axelsson | 104 minuten | Op dvd (Wild Bunch)

APP — de film
Klungelige storyteller

Gadgetfreaks beleven vast plezier aan de eerste bioscoopfilm met ‘second screen’, maar de app bij Bobby Boermans’ APP verarmt de verhaalervaring.

Twitteren als een pittige studietekst niet meer boeit, een woordje leggen bij het inkakken van een voetbalwedstrijd, nog snel even whatsappen voordat de film begint. Media: ze zijn er altijd en overal, en we gebruiken ze ook steeds vaker tegelijkertijd.
Dat stelt beeldenmakers voor een dilemma. Ze zijn als de dood om de strijd om de aandacht te verliezen. De reactie op televisie: zelf het tweede scherm veroveren. Soms met compleet op zichzelf staande shows, zoals in de Thuiscoach-app die The Voice of Holland lanceerde. Bobby Boermans probeert nu als eerste Nederlandse filmmaker opnieuw de regie te nemen over de bioscoopervaring. Wie naar APP gaat, krijgt niet het verzoek zijn smartphone of tablet uit te zetten. Integendeel: een speciaal voor de film ontwikkelde app tovert extra beelden en Facebook-berichten tevoorschijn.
Daarin schuilt meteen het probleem. De app geeft het verhaal een extra dimensie, maar is voor een optimale beleving niet onmisbaar, zoals ook de makers toegeven. Dat maakt het weinig meer dan een hebbedingetje, op maat gesneden voor de jeugdige gadgetfreak. Die ook nog eens up-to-date moet zijn, want op iets oudere smartphones werkt de app al niet.
De vormgeving is prikkelend. De app ziet er hetzelfde uit als Iris, de horror-app die in de film het leven van Anna (Hannah Hoekstra) — en vooral dat van haar omgeving — onveilig maakt. Na afloop denk je: help, snel verwijderen dat kreng, straks overkomt mij hetzelfde! Technisch werkt de app uitstekend: het synchroniseren kent geen merkbare vertraging, en de fragmenten zijn kort genoeg om je niet te veel van het hoofdscherm te laten missen.
Maar als extensie van de verhaalervaring faalt het — dat moet gezegd — interessante experiment. Boermans en de ontwikkelaars hebben de kijker een extra perspectief willen geven. Waar we in de film door Anna’s ogen naar Iris kijken, laat de app ook beelden zien die Iris van Anna maakt. Het komt inconsequent en klungelig over. Eerst ga je mee met de chaos in Anna’s hoofd, vervolgens word je ineens het oog van Mordor. Iets soortgelijks geldt voor de clou van de plot. Die wordt door de app al voortijdig weggegeven, via Facebookchats van Iris’ ontwerpers. De kijker meer informatie geven dan de personages: een truc die bij Hitchcock vaak werkte, maar in een paranoia-thriller averechts uitpakt.
Het advies luidt daarom: bekijk de film zonder app. Doe met je telefoon wat je altijd doet: whatsappen, twitteren, facebooken. Motiveer filmmakers zo om met betere ’tweede scherm’-toepassingen te komen om de strijd om de aandacht te winnen.

NB

APP — de film | Nederland, 2013 | Regie Bobby Boermans | 82 minuten | Second screen app voor iOs en Android, te gebruiken in combinatie met bioscoopfilm APP | te zien vanaf 4 april

Bobby Boermans over APP
‘Je bent een God die 600 smartphones tegelijk laat aanspringen’

Regisseur Bobby Boermans (1981) behoort tot de netwerkgeneratie. In zijn puberteit zag hij hoe het internet de wereld veroverde. Als student liep hij als eerste rond met een iPod, om vervolgens ook in de voorhoede te zitten met de komst van smartphones en tablets. Nu vernieuwt Boermans de filmervaring met digitale technieken die voelen als een verlengstuk van de mens.

Bobby Boermans (Foto: Angelique van Woerkom)

Boermans verraste in 2011 door zijn debuut Claustrofobia gratis op YouTube te zetten. Volstrekt legaal. Het kon dankzij commerciële sponsoren, waaronder de Maag Lever Darm Stichting. Opvolger APP is een experiment met het gebruik van het ’tweede scherm’. Hoewel deze techniek tot nu toe vooral wordt omarmd door televisiemakers, werden de blu-ray uitgaves van The Dark Knight en Tron al vergezeld door een eigen app. Daarop konden behind-the-scenes beelden, interviews en fragmenten uit het script synchroon met de film worden bekeken.
Boermans gaat nu een stap verder: hij gebruikt het tweede scherm in de bioscoop. De app functioneert als een volwaardig onderdeel van het verhaal. Het zorgde meteen voor belangstelling uit Hollywood. “Na een artikel in Variety werden de producent en ik overstelpt door e-mails en telefoontjes. Hollywood is altijd op zoek naar nieuwe technieken om het filmkijken te verrijken. Zie 3D. Ze moeten wel, om aansprekend te blijven voor jongeren.”

Als er een nieuwe technologie is, moeten filmmakers die gebruiken? “Ik ben er altijd als de kippen bij. Ik wil geen oude peer zijn die zich afsluit. Alleen als je op de hoogte bent, kun je de artistieke mogelijkheden onderzoeken, en nieuwe ervaringen creëren.”

Heeft de mediamultitasker ook in de bioscoop niet meer genoeg aan één scherm? “Er is een categorie films die uitstekend of zelfs uitsluitend werkt zonder second screen. Maar voor blockbusters en popcornfilms is het ideaal, daar ben ik van overtuigd. Je kunt extra informatie geven over de hoofdpersoon en vooruitlopen op cruciale plotwendingen. Het zal niet lang meer duren voordat films zich volledig aanpassen aan de kijker. Gepersonaliseerde cinema.”

Is APP een film door en voor de netwerkgeneratie? “Als ik in Amsterdam naar Pathé De Munt ga, zit het vol met jongeren die klooien met hun telefoon. Tijdens de film zitten ze op WhatsApp, Facebook en Twitter. Het sociale contract dat je in de bioscoop alleen aandacht hebt voor de film, speelt voor hen geen rol. Daarom dacht ik: wat als ik nu eens hun kant kies? Door ook het sociale contract te verbreken? En de smartphones, die toch niet weggaan, in mijn voordeel te gebruiken? Ik hoop zo de volledige aandacht van het publiek weer op de film te richten.”

Ben je niet bang dat jongeren juist meer gaan whatsappen tijdens de film? “De app geeft een trilsignaal af. Dat zorgt er hopelijk voor dat mensen alleen op die momenten naar het tweede scherm kijken.”

Gaat de tweede film niet te veel van de eerste film afleiden? “Dat was de grootste uitdaging. Hoe lang heeft het menselijk oog nodig om heen en weer te switchen? En hoe lang mag een fragment op het tweede scherm duren om je niet te veel van het eerste scherm te laten missen? Ik was aanvankelijk sceptisch over de technische mogelijkheden. Bij The Voice of Holland en andere televisieprogramma’s zit er een vertraging van 5 à 6 seconden in de synchronisatie. Dat geeft problemen als je een auto vanuit het eerste het tweede scherm wilt laten inrijden. Onze app reageert op het filmgeluid. De synchronisatie is daardoor bijna perfect. Toen ik dat zag had ik wel een wow-gevoel. Alsof je een soort God bent die 600 schermpjes tegelijk laat aanspringen!”

De film gebruikt de mogelijkheden van nieuwe technologie, maar waarschuwt ondertussen voor de gevaren: smartphone-app Iris ‘is watching you’. “Jongeren staan daar vaak niet bij stil. Daarom wilden we de schaduwzijde belichten. Wat gebeurt er als de technologie jouw leven overneemt? Als je smartphone controle over jou krijgt, zoals met Anna in de film gebeurt? We wilden niet overkomen als de schoolmeester met het opgeheven vingertje. Daarom verpakten we de boodschap als een coole thriller. Niet te saai, niet te braaf. Zodat het publiek zich vermaakt, en pas na afloop denkt: fuck, ik moet beter gaan nadenken als een app om toegang tot mijn adresboek vraagt.”

Als je de bioscoop verlaat, wil je de app zelfs zo snel mogelijk van je telefoon afknikkeren. De vormgeving lijkt verdacht veel op Iris. “Inderdaad. Niet voor niets suggereren we aan het slot dat Iris nu jouw leven binnendringt.”

Ben je een sceptische technofreak? “Nieuwe technologie verrijkt ons leven, maar er zijn grenzen. Het risico bestaat dat het ons volledig gaat beheersen. Ik denk dat ik die donkere kant misschien sneller zie, juist omdat ik alles als eerste uitprobeer. Dan denk ik: shit, dit gaat wel erg ver. Hoewel: ik maak graag één uitzondering. Waar het aankomt op de filmervaring, ben ik toch wel ondubbelzinnig voorstander.”

NB

Releases

Een elftal hoogtepunten uit het aanbod voor thuiskijkers in april, beschikbaar op dvd, bluray of video on demand.

Nana | Op een dag verdwijnt haar moeder en is de vierjarige Nana compleet alleen in hun huis op het Franse platteland. Nana, winnaar van de prijs voor beste debuut in Locarno, blijft volledig in het perspectief van het meisje. dvd/vod | De Filmfreak/Tiger Releases

André Delvaux Collectie | De zes speelfilms van de ‘peetvader van de Vlaamse cinema’ werden de afgelopen jaren door Cinematek opgepoetst en opnieuw uitgebracht, en nu verzameld en aangevuld met een zevende schijf vol archiefmateriaal. dvd | Pias

Les invisibles | In deze aangrijpende documentaire vertellen inmiddels bejaarde homo’s en lesbiennes over hun vormende jaren: hoe ze hun seksuele geaardheid leerden accepteren in een tijd dat deze onzichtbaar was. dvd/vod | Twin Pics

Populaire | Totale feelgood, deze bontgekleurde retro fifties romantische komedie. Dat Régis Roinsards debuut in de tweede helft voorspelbaar wordt en wat vaart verliest, zal de pret niet drukken. dvd/vod | Twin Pics

For Ellen | De enige van de vier (!) films die Paul Dana in 2012 maakte, die de Nederlandse bioscopen niet haalde. Inderdaad: kleiner en moeilijker dan Being Flynn, Looper of Ruby Sparks, maar ook krachtiger. dvd | O’Brother Distribution

The Hobbit: An Unexpected Journey | Zouden de letterlijk al te scherpe randjes van de High Frame Rate 3D-beelden waarmee Peter Jackson voor zijn tweede Lord of the Rings-­trilogie experimenteerde, op het kleine scherm beter uitkomen? dvd/blu-ray | Warner H.V.

De Holocaust — Een monument in film | In deze zeventien verzamelde documentaires van Willy Lindwer, waaronder het Emmy­winnende De laatste zeven maanden en Gouden Kalf-winnaar Kind in twee werelden, wordt De Oorlog in al zijn facetten neergezet. dvd | Source 1 Media

Ernest & Célestine | Muis en beer overwinnen onderlinge vooroordelen. Wat een clichéverhaal had kunnen zijn blijkt in de openingsfilm van het afgelopen Cinekid-­festival een animatiehoogstandje vol vertelplezier, tegendraadsheid en subtiele poëzie. dvd/blu-ray/vod | Twin Pics

Sightseers | Alsof Ken Loach een slasherfilm heeft gemaakt. Of Jason Voorhees met een caravan door Yorkshire trekt. Sightseers is een van die zeldzame crossoverfilms die art is en cult, met grappen zwart als de nacht. dvd/blu-ray/vod | Twin Pics

The Broken Circle Breakdown | Na de wonderbaarlijke vermenigvuldiging toch weer de eenzaamheid van de priemgetallen, in Felix van Groeningens ontroerende bluegrass-musical over een man, een vrouw en hun stervende kind. dvd/blu-ray | Lumière

A Royal Affair | Seks en machtsstrijd aan het Deense hof, met een liefdesdriehoek tussen de zeventienjarige Deense koning Christian VII, zijn eenzame koningin Carolina en hun hof­arts. In Berlijn bekroond voor beste scenario en acteur. dvd/blu-ray | A-Film H.E.

JB