Andor en We Own This City

Politieseries keren zich tegen de politie, nu corruptie, racisme en machtsmisbruik alsmaar zicht­baarder worden.

In het nieuwste seizoen van Last Week Tonight (vanaf 2014, HBO Max) gooit presentator John Oliver een hoen in het knuppelhok: volgens het satirische nieuwsprogramma wordt het imago van de (Amerikaanse) politie onterecht witgewassen door onze journalistiek en populaire cultuur. Door alsmaar het eenzijdige verhaal van de politie na te praten of uit te beelden, wekken het journaal en misdaadseries als Law & Order (vanaf 1990) de indruk dat de politie efficiënt en met gepaste middelen boeven vangt, mensen beschermt en de laatste verdedigingslinie is tussen een ordelijke samenleving en complete chaos. Zodoende worden volgens Oliver de corruptie, de geweldsexcessen, het diepgewortelde racisme, het huiselijk geweld door agenten en de militarisering van de politiemacht goedgepraat of geheel uitgewist. Onze popcultuur is een propagandamachine voor de politie.

Die problemen zijn niet eigen aan de Amerikaanse politie. Nog afgelopen maand bleek dat de Amsterdamse politie hun boekje te buiten ging bij het preventief fouilleren. Rotterdamse agenten verzonnen een proces-verbaal om hun excessieve geweld te verbergen; toen het uitkwam hield de korpschef hen de hand boven het hoofd. Vier van de vijf leden van de Commissie Geweldsaanwending Politie Rotterdam blijken zelf politieambtenaar. In Staphorst keken agenten wederom toe terwijl antiracisme-demonstranten werden belaagd en hun grondrechten werden bedreigd. Individuele agenten die aan de bel trekken over de racistische en seksistische cultuur bij hun werkgever worden weggepest of weggebonjourd.

Deze problemen zijn oud en eigen aan het functioneren van een politiemacht, maar worden dankzij het werk van activisten en de toenemende inclusiviteit van onze populaire cultuur steeds zichtbaarder. In het daglicht zijn ze lastig te verduren.

Anti-corruptie
Nieuwe misdaadseries kijken kritischer naar de rol van de politie. HBO’s The Wire (2002-2008) brak met traditie door niet alleen het uitgangspunt van de politie te nemen terwijl zij het enorme heroïneprobleem van de stad Baltimore proberen te bestrijden, maar door ook aandacht en begrip te hebben voor de dealers en gebruikers die door de politie worden opgejaagd en lastiggevallen. The Wire was geen anti-politieserie. Hooguit was de serie kritisch over de zogeheten War on Drugs die je niet kunt oplossen met meer politie-inzet, maar die een kwestie is van armoedebestrijding en gezondheidszorg.

Dit jaar kwamen de makers van The Wire, David Simon en zijn schrijfpartner en oud-agent Ed Burns, met een nieuwe serie die de fundamentele corruptie en onhoudbaarheid van de politiemacht in Baltimore blootlegt. We Own This City vertelt het waargebeurde verhaal van het beruchte Gun Trace Task Force, een politie-eenheid die illegaal wapenbezit moest bestrijden. De grootschalige corruptie van de eenheid, en zelfs diefstal van gemeentegeld en privé-eigendommen van de burgers die ze staande hielden, werden gedoogd of zelfs gefaciliteerd door de hele organisatie.

Met hun indringende, realistische drama’s maken Simon en Burns onderdeel uit van de voorhoede van een nieuwe generatie politieverhalen. Het is verbazingwekkend hoe snel de cultuur lijkt om te slaan, te zien aan de scepsis tegenover onze gezagdragers in Disney’s nieuwe Star Wars-serie Andor (2022, Disney+). Al is Star Wars gebouwd op een versimpeld, binair wereldbeeld van goede handhavers, de Jedi, die een rechtvaardige strijd voeren tegen absolute schurken in de vorm van de Sith en het kwade Keizerrijk, vindt Andor de grijstinten in dit sprookje over Goed en Kwaad, zonder beide te vertroebelen.

Machtsvertoon
George Lucas’ films verheerlijkten het ordelijke, krachtige voorkomen van het fascistische Keizerrijk dat ze tegelijkertijd politiek veroordeelden. Andor maakt dat onmogelijk door de alledaagse werkelijkheid van het fascisme centraal te stellen. Titelheld Cassian Andor (Diego Luna), eerder te zien in de film Rogue One (2016, ook op Disney+), radicaliseert in de serie tot verzetsstrijder. Fascisme is een systeem van machtsvertoon en absolute controle, dat op straat zichtbaar is via alomtegenwoordige politieagenten en spionnen. In interviews beschrijft maker Tony Gilroy hoe er bewust vergelijkingen worden gemaakt tussen het optreden van het Keizerrijk en de hedendaagse militarisering van de politie in westerse landen.

Andor veroordeelt de hernieuwde opkomst van het fascisme expliciet, maar dat had niet gehoeven. De serie geeft alle tijd aan zelfs de kleinste handelingen waardoor fascisme kan groeien en voortbestaan – van jaloezie en achterdocht tot intimidatie, discriminatie, arrestaties, overvolle gevangenissen, martelingen en zelfs massamoord. Zo laat het zien hoe kleinzielig, doelloos en sneu en tegelijkertijd verleidelijk en makkelijk fascisme is. Daarmee geeft Andor nieuw bestaansrecht aan een ooit vrij radicale filmreeks die leek te verpieteren door de verlammende angst om überhaupt nog stelling te nemen.

Verheerlijkingen van de politie stroken niet meer met de geleefde werkelijkheid, zeker niet nu allerlei gemarginaliseerde groepen, veel vaker het slachtoffer van geweld en misbruik door de politie, een duidelijkere stem krijgen in onze populaire cultuur. Naarmate de scepsis voor de politie groeit, beweegt de popcultuur mee.

We Own This City is te zien op HBO Max (VoD), Andor op Disney+ (VoD).