Focus: Vijf keer Jacques Audiard

De jubelend ontvangen zedenschets van Parijse millennials Les Olympiades is een film die weinigen van Jacques Audiard verwachtte. Jacques wie? Inderdaad: de films van Jacques Audiard zijn bekender dan hijzelf. Lab111 frist met vier eerdere films het geheugen op.

Vijf sterren in de NRC en verder overal viersterrenrecensies. Geen gebrek aan waardering voor Les Olympiades. Een film die nu eens geen akelig egocentrische mannen opvoert die om hun zin te krijgen niet terugdeinzen voor geweld, maar een innemend portret is van dertigers in Parijs die elkaars pad, en bed, kruisen.

Dat de film een overtuigend en geloofwaardig beeld van deze millennials schetst, is zeker ook te danken aan Céline Sciamma, die meeschreef aan het scenario. Zij slaagt er keer op keer in om in haar werk (Naissance des pieuvres, Tomboy, Bande des filles, Portrait de la jeune fille en feu) een geloofwaardig beeld van tieners, met alle contradicties waarmee die levensfase gepaard gaat, te geven.

Zes jaar geleden profiteerde André Téchiné van dit talent van haar door haar mee te laten schrijven aan het coming of age-drama Quand on a 17 ans. Met het fijnzinnige portret van een jongen in een bergdorpje die langzaam van zichzelf accepteert dat hij op jongens valt, maakte zeventiger Téchiné een van zijn beste films van de laatste decennia. En nu doet Audiard met Les Olympiades zijn voordeel met Sciamma’s talent, al ontkent hij dat nog zo hard in interviews. Zoals in NRC, waarin hij zie het onzin is om te denken dat hij Céline Sciamma als een soort ‘millennial-adviseur’ voor Les Olympiades inhuurde. Grappend: “Denk je dat ik cowboys heb ingehuurd om The Sisters Brothers te maken?”

Wie The Sisters Brothers niet heeft gezien: dat is een western van Audiard uit 2018 met Joaquin Phoenix als een huurmoordenaar, die samen met zijn broer op zoek is naar een man die zij willen omleggen. Zulke personages kennen we ook van Audiards eerdere films. Niet dat daarin alleen maar huurmoordenaars rondlopen, maar wel egocentrische en narcistische mannen die als ze hun zin niet krijgen naar geweld grijpen. Mannen die veel fysieke en psychische schade aanrichten in hun naaste omgeving. Maar ook mannen die een louteringsproces doormaken, waarin ze uiteindelijk tot betere inzichten komen.

Lab111 toont vier eerdere films van Audiard met zulke mannen. De oudste is De battre mon coeur s’est arrêté (2005). Daarin speelt de Franse ster Roman Duris een man die net als zijn zijn immorele vader in de corrupte onroerend goed wereld werkt, maar wiens werkelijke ambitie een bestaan als concertpianist is. Opgesloten in een leven dat hij niet wil, lijdt zijn omgeving stevig onder zijn frustratie en agressie. Met de film, die acht Césars won (het Franse Gouden Kalf), brak Audiard internationaal door.

In het gevangenisdrama Un prophète (2006) werkt een jonge, naïeve crimineel zich in de gevangenis via gruwelijk geweld op naar de top van de apenrots. Acteur Tahar Ramin, die met de film doorbrak, is angstaanjagend als de berekende crimineel, die in de strijd om de hoogste machtspositie onder de gevangenen voor niets terugdeinst. ‘Een film die je langzaam besluipt en die de conventies van het genre subtiel ondermijnt’, noemt Leo Bankersen het in zijn recensie voor de Filmkrant. ‘Tegelijkertijd grijpt Audiard de kijker vanaf het begin bij de lurven door ons, net als de pas binnengebrachte jonge Arabier Malik, direct het gevoel te geven dat de gevangenis een leeuwenkuil is waar niemand aan de mores van elkaar beconcurrerende clans ontsnapt.’

In De rouille et d’os (2012) speelt de Belgische acteur Matthias Schoenaerts het typische Audiard-personage van man die met zichzelf, en dus ook met zijn omgeving, in de knoop ligt. Ongeleid projectiel Ali krijgt een relatie met een orkatrainster, die bij een ongeluk beide benen heeft verloren. Langzaam leert de psychisch gekwetste houwdegen zijn agressieve en gewelddadige impulsen te beheersen en ontdekt hij wat onbaatzuchtige liefde is. Klinkt misschien sentimenteel, maar de film is een geweldig meeslepend en ontroerend melodrama.

Dheepan (2015) is de laatste van de vier films die Lab111 vertoont. In het migrantendrama vormt een ex-Tamilstrijder in Sri Lanka met een willekeurige vrouw en een weesmeisje een nepgezin om Frankrijk binnen te kunnen komen. Dat lukt, maar wat voor toekomst wacht het ‘gezin’ in een criminele achterbuurt in Parijs? De film, die heftig eindigt, won de Gouden Palm in Cannes.

Terug naar Les Olympiades, dat ook te zien is in Lab111. Met de film lijkt Audiard voorgoed afscheid te hebben genomen van het type van de emotioneel getroebleerde agressieve mannen, want zijn volgende film wordt een muzikale komedie, zei hij in het interview met de Filmkrant. Nu nog een kinderfilm en dan heeft Audiard zo ongeveer alle genres gehad.

Five Films by Jacques Audiard | 3 t/m 19 mei | Lab111, Amsterdam