UP IN THE AIR

Een romkom over Amerikaans egoïsme: up in the air is een verrukkelijke sociale satire over liefde ten tijde van economische crisis.

Woody Guthries protestsong This land is your land is waarschijnlijk een van de bekendste protestsongs uit de Verenigde Staten. Bruce Springsteen zong het nog bij de inauguratie van Barack Obama. Het kan dus geen toeval zijn dat Jason Reitman (thank you for smoking, juno) er zijn derde film up in the air mee opent. Meer nog dan een moderne variant op de screwball comedy, een kwijlfilm voor George Clooney-fans of een zedenkomedie waarin social networking de plaats heeft ingenomen van ‘echt’ menselijk contact, geeft hij een venijnig inkijkje in het soort maatschappij dat het Amerika van na de credit crunch is geworden. Net zoals in Michael Moore’s capitalism: a love story mensen hun geld verdienen met het op- en doorverkopen van huizen van mensen die niet meer aan hun hypotheekverplichtingen kunnen voldoen, drijft up in the air de spot met een andere crisisindustrie. Hoofdpersoon Ryan Bingham (Clooney) verdient zijn geld als interimontslagmanager (een ’transition counselor’ heet dat lekker eufemistisch): 322 dagen per jaar wordt hij van Dallas naar Omaha gevlogen om mensen de zak te geven. Hij is er goed in. He loves it. Want het gekke is: hij doet het nog met een menselijke touch ook. Dat blijkt wel als zijn kersverse collega Natalie een systeem heeft ontworpen om mensen in het vervolg via een soort Skype-sessie te ontslaan.

Reistrivia
Als een van de meest relevante films van het (afgelopen) jaar is up in the air gebaseerd op een boek dat alweer negen jaar oud is. Walter Kirn concentreerde zijn roman op een man wiens bindingsangst gesymboliseerd wordt door zijn voortdurende on the road zijn. Hij heeft het principe van ’traveling light’ (met alleen handbagage reizen) tot in de puntjes geperfectioneerd. "To know me, is to fly with me", zegt Clooney met zijn altijd halfgeamuseerde stemgeluid in de voice-over, alvorens er een ritmisch gemonteerde beeldenrapsodie van typische reistrivia volgt: het dichtklappen van je koffers, het uitrekken van je schoenen bij de security, het weer omdoen van je riem aan de andere kant van het poortje. Net als toon, stijl en ritme van de film reist en leeft Bingham licht. In de avonduren geeft hij seminars, inclusief alle clichés van de motivation speech, over hoe je ook mentaal zo vrijblijvend mogelijk kunt leven.
In de goede Amerikaanse traditie van road movies als about schmidt, en zelfs onlangs nog goodbye solo, komt er natuurlijk een kink in de kabel. Zijn zus gaat trouwen. En hij wordt verliefd op een medereizigster ("Ik ben net zoals jij, alleen dan met een vagina"), nadat hij haar eerst vakkundig met smooth talk over creditcards en autoverhuurbedrijven het bed in heeft gepraat, wat niet toevallig doet denken aan de beroemde visitekaartjesdialoog uit american psycho. Want ondanks alle menselijkheid die er daarna volgt, is onze zwijmelheld natuurlijk een engerd van jewelste. Voor de boodschap van zijn verhaal doet Reitman daarom een beroep op eenzelfde soort knus-conservatief feelgood moralisme als ook juno kenmerkte. Maar daar moet je net nadat je up in the air hebt gezien niet meteen over zeuren.

Dana Linssen