Yan Ting Yuen over De keuze van mijn vader

Via de migratiegeschiedenis van haar eigen familie vertelt Yan Ting Yuen in De keuze van mijn vader het grotere verhaal van Oost en West. Decennia geleden trok haar familie van China via Hongkong naar Nederland, en nu keren ze weer terug. “Als je niet zelf met de billen bloot gaat, wordt het sowieso een slechte film.”

De band tussen haar twee thuislanden speelde in de films van de Chinees-Nederlandse filmmaakster Yan Ting Yuen altijd al een prominente rol. De familie Ho, de restauranthouders uit Zeist, in haar korte debuut Chin.Ind.: Een leven achter het doorgeefluikje (2001). De voorzichtige stappen op de Chinese markt van de oer-Hollandse Hema in haar meest succesvolle film, Het geheim van de Hema (2012). En de pogingen om in Nederland een boeddhistische tempel uit de grond te stampen in haar meest recente film Mr. Hu en de tempel (2015).

Maar zo dichtbij als in De keuze van mijn vader kwam ze niet eerder bij haar eigen verhaal. Yuen neemt het besluit van haar ouders om na enkele decennia in Nederland terug te keren naar Hongkong als aanleiding om hun migratiegeschiedenis en de gevolgen daarvan voor haar eigen leven onder de loep te nemen. Hoe hadden hun levens eruitgezien als ze in China waren gebleven, op het platteland van Dapeng waar haar vader werd geboren? Of in Hongkong, waar de migratiegeschiedenis van de familie begon?

Yuen had zich altijd ver gehouden van egodocumentaires, maar nu voelde het plotseling onvermijdelijk. "Toen mijn ouders de keuze maakten om terug naar Hongkong te gaan, was ik nog druk met de laatste fase van Het geheim van de Hema, maar ik móést dat toen filmen. Het kon niet wachten: ze gingen naar Schiphol, het was de laatste keer dat ze in Nederland waren. Dus ik ben het gewoon gaan filmen. In eerste instantie was het nog niet de bedoeling dat ik er zelf ook zo’n grote rol in zou spelen, maar met dit soort persoonlijke verhalen kan het eigenlijk niet anders. Als je niet zelf met de billen bloot gaat, wordt het sowieso een slechte film. Zij zijn heel open, dus als ik me niet blootgeef, als filmmaker en als familielid, dan is de balans niet goed."

Aannames
De keuze van mijn vader verbindt de levensloop van Yuens familie aan de ontwikkelingen in China in de afgelopen decennia, van de Culturele Revolutie in de jaren zestig tot de razendsnelle economische groei nu. Zo vertelt de film ook de grotere geschiedenis van de migratie van Oost naar West, maar niet altijd op de geijkte manieren. "Hoe dieper ik erin dook, hoe meer bleek dat het eigenlijk wel meeviel hoezeer mijn vaders leven door de loop van de geschiedenis werd beïnvloed. Mijn aannames klopten niet. Ik dacht: hij zal wel gevlucht zijn vanwege de Culturele Revolutie, maar dat bleek helemaal niet waar. Zo ging het keer op keer."

Het maakte dat Yuen haar rol als regisseur moest herzien. "Ik begon met allerlei aannames en vragen, om uiteindelijk steeds stiller te worden, omdat ik besefte dat die vragen me niet verder brachten. Ik was bezig met wat er had kunnen gebeuren, maar dat speelde voor mijn vader, de pragmatische restauranthouder, geen rol. Het zat in mijn hoofd, niet het zijne. Dat was best confronterend. Als regisseur ben je toch een controlfreak, maar ik heb bij deze film echt leren loslaten."

Ook op de set moest Yuen soms de controle uit handen geven. Het meest evident was dat in de prachtige scènes die werden gedraaid in het voormalige Chinese restaurant van haar ouders in Maastricht. Sinds de verkoop stond het pand leeg; de filmmakers konden nog net voordat een projectontwikkelaar ermee aan de slag zou gaan in de restanten van het oude interieur draaien. "Het was echt de eerste keer dat ik daar weer naartoe ging, dat moment wilden we vastleggen. Dus de crew is zonder mij naar dat restaurant gegaan om de opnames voor te bereiden, de dag voordat ik erheen zou gaan. Een absurde situatie: ik kon geen regisseur meer zijn omdat ik de hoofdpersoon was."

Wortels
Yuens vader overleed afgelopen november, kort nadat de film werd afgerond. Terug in zijn geboortedorp, niet ver van waar zijn levensboom ooit werd geplant. Het maakte dat de première van de film op het IFFR afgelopen januari voor Yuen eigenlijk te vroeg kwam. "Ik was natuurlijk heel blij dat de film daar in première kon gaan, en dat mijn moeder en familie erbij konden zijn. Maar ik had ik er nog absoluut geen afstand van genomen. Inmiddels is het stof een klein beetje neergedaald; ik besef beter dat hij er niet meer is en dat maakt me extra blij en trots dat ik deze film over hem heb gemaakt."

Voor Yuen is met het maken van de film des te duidelijker geworden dat haar wortels inmiddels in Nederland liggen. "Als je uit twee culturen komt, wil je vaak eigenlijk niet kiezen. Als het dan hier niet zo goed gaat, kun je denken: ‘Ik kan altijd nog naar Hongkong’, of andersom. Maar na dit verhaal is er voor mij iets afgerond; mijn thuis ligt in Nederland, dat is me heel duidelijk geworden. De politieke situatie zit niet expliciet in de film, op één discussie met mijn neven na, maar je ziet in Hongkong de democratie afglijden. Dat deed me zo’n zeer."