Thuiskijken – 31 mei 2017

Datum 31-05-2017
Auteur de Filmkrant
Thema Filmkrant 399 Thuiskijken
Deel dit artikel

Okja

Bong Joon-ho over Okja
Tussen huisdier, monster en slachtvee

Bong Joon-ho’s Okja ontketende tijdens het filmfestival van Cannes een debat over de gespannen verhoudingen tussen video on demand en vertoning in de bioscoop. Logisch: dat Okja na het festival alleen op Netflix te zien zal zijn en niet in de bioscoop, is zonde. Deze unieke blockbuster verdient een groot scherm en een enorm publiek.

Door Hugo Emmerzael

Zo’n honderd meter verwijderd van de concentratiekampen van Auschwitz-Birkenau staat een enorme McDonalds, een paar honderd meter daarvandaan een net zo groot filiaal van Kentucky Fried Chicken. Een bezoek aan deze plek nodigt uit om de wrange connectie te leggen tussen de systematische vernietiging van mensen tijdens de Holocaust en de systematische slachting van dieren in onze huidige bio-industrie.
In Okja maakt de Koreaanse regisseur Bong Joon-ho — bekend van noir-detective Memories of Murder, rampenfilm The Host en post-apocalyptische sciencefiction Snowpiercer — die connectie in één shot: honderden genetisch gemodificeerde reuzenvarkens bijeen geschaard buiten een slachthuis in een macabere tuin, omringd door elektrisch prikkeldraad. In een onafgebroken stroom worden de hyperintelligente dieren naar hun zekere dood geleid.

Overweldigend
“Die connectie was bewust”, vertelt Bong tijdens het filmfestival in Cannes, waar Okja in de competitie kans maakte op een Gouden Palm. “Tijdens het schrijven bezocht ik een slachthuis in Colorado. Daar zag ik met eigen ogen hoe levende wezens als producten eindigen. Het was overweldigend, op een heel nare manier. In Okja film ik het slachthuis daarom zo realistisch mogelijk en verbeeld ik de tuin van het slachthuis als een concentratiekamp. Ik wil dat mensen voelen hoe het is om in de positie van die dieren te zitten.”
De scène is onderdeel van de heftige finale van de film. Tot dat punt is Okja verre van grimmig. In essentie lijkt Bongs nieuwste meer op de fabels van de Japanse animatiestudio Ghibli. Centraal staat de intieme relatie tussen het jonge Koreaanse meisje Mija en haar reusachtige varken Okja. Ze krijgt het dier van Mirando, een gigantische speler in de vleesindustrie die onder leiding van de nieuwe directeur Lucy Mirando (Tilda Swinton, griezelig fake) haar imago op wil poetsen.
In de openingsscène geeft Lucy een mierzoete presentatie over de nieuwe genetisch gemodificeerde varkens die haar bedrijf heeft gemaakt en over een competitie voor lokale boeren om in tien jaar tijd zo’n varken vet te mesten tot het beste ‘supervarken’. Tien jaar na die presentatie is Mija met haar huisdier Okja op avontuur in de Koreaanse jungle, wanneer Mirando haar ‘bezit’ terug komt halen. Okja moet naar New York voor een grote publiciteitsstunt. Dat zet een keten van chaotische aanvaringen in gang tussen Mirando en het Animal Liberation Front.

Nederlandse animator
Okja verplaatst zich moeiteloos van de jungles van Korea naar New York, waar het laveert tussen actie, spektakel, fabel en Roald Dahl-achtige satire. Deze waanzinnig gevarieerde film werkt vooral dankzij het hartelijke spel van de Koreaanse kindactrice Seo-Hyun Ahn en de realistische weergave van Okja, een uniek en intelligent beest dat ergens tussen huisdier, monster en (volgens Mirando) slachtvee in zit.
De internationale sterrencast (naast Swinton zijn ook Jake Gyllenhaal, Lilly Collins, Paul Dano en Steven Yeung te zien) is bijna een bijzaak naast de expressieve Okja. Dat is mede te danken aan de Nederlandse animator Erik-Jan de Boer, die eerder met zijn team een Oscar won voor Ang Lee’s Life of Pi. Bong is vol lof: “Zonder Erik-Jan geen Okja. Hij is een van de hoofdrolspelers van deze film. Hij dook diep in Okja’s emoties. Op de set stelde hij zelfs regieaanwijzingen voor met betrekking tot het dier en haar gevoelens. Hij heeft zijn best gedaan om er geen Disney-achtig beestje van te maken, maar een echt dier. We respecteren wat Disney doet, maar wij wilden iets heel iets anders.”

Netflix
Okja had waarschijnlijk überhaupt niet door Disney gemaakt kunnen worden. Na de lovende recensies voor Bongs Snowpiercer klopten hij en Swinton (ook producent van Okja) bij grote en kleine Amerikaanse studio’s aan, maar niemand waagde zich eraan. “De studio’s die het scenario goed vonden, hadden problemen met hoe groot het budget moest zijn. De studio’s met dat budget hadden juist problemen met hoe gevaarlijk het scenario klonk. We konden nergens een compromis vinden, tot Netflix zich opwierp als reddende engel.”
Zo werd Okja een Netflix Original, en dus alleen op het VOD-platform te zien. Dat werd het bedrijf niet in dank afgenomen tijdens het filmfestival van Cannes, waar niet alleen Okja maar ook Noah Baumbachs Netflix-film The Meyorowitz Stories voor de competitie werd geselecteerd. Juryvoorzitter Pedro Almodóvar besloot bij voorbaat dat deze Netflix-films de hoofdprijs van het festival, de Gouden Palm, niet verdienden.
Ergens heeft hij een punt: het was een genot om Okja met vijftienhonderd man op een reusachtig scherm te zien. Het is zonde dat dit na het festival waarschijnlijk niet meer gaat gebeuren. Swinton schoot tijdens dit interview echter in de verdediging: “Het gesprek tussen bioscoopuitbaters, distributeurs en VOD-platforms is heel belangrijk en is nog in volle gang. Maar laten we wel wezen: geen enkele studio durfde dit originele scenario in productie te nemen. Het is hoog tijd dat traditionele studio’s weer lef gaan tonen.”