Thuiskijken – 24 januari 2013

Datum 24-01-2013
Auteur Alex Mazereeuw
Deel dit artikel

Kill List

Kill List
Ook een manier om de crisis door te komen

Genre-vernieuwer Ben Wheatley is in Nederland aan een inhaalslag bezig: een IFFR preview-tour, twee films in roulatie en op dvd, en ook nog even op bezoek in Rotterdam voor een Big Talk.

Door Dana Linssen

Jammer dat de nieuwe film van Ben Wheatley nog niet af is. De wereldpremière van A Field in England, een psychedelisch kostuumdrama over een groepje deserteurs dat tijdens de Engelse Burgeroorlog in de zeventiende eeuw gevangen wordt genomen door een alchemist om hem te helpen een schat te zoeken, was een mooie kroon op het pionierswerk van IFFR geweest. Er schijnen ook nog bergen paddenstoelen aan te pas te komen. Voor de rol van alchemist castte Wheatley Michael Smiley, die we ook al kennen uit Kill List, die nu in een double bill met Wheatley’s Sightseers in de bioscoop en op dvd wordt uitgebracht. Nederland is een beetje aan een inhaalslag bezig wat betreft het werk van de Engelse genre-bender. Zijn debuut Down Terrace (2009) en opvolger Kill List (2011) waren een Geheimtip van eerdere edities van het International Film Festival Rotterdam. Sightseers was afgelopen maand na een succesvolle festivaltournee die in Cannes begon al uitverkoren tot festival-preview. En een en ander wordt bekroond met een zogeheten Big Talk met Wheatley op vrijdag 25 januari.
Wheatley begon zijn carrière als animator en reclamemaker en is een van de weinige filmmakers die is doorgebroken doordat zijn webfilmfilmpjes virals werden.

Cluedo
Kill List is net als Sightseers die vorige maand al in de Filmkrant werd besproken een soort Ken Loach on the loose. Ook deze film begint als onvervalst kitchen sink-drama, waarin een stel aan het steggelen is over geldgebrek en een etentje dat ze die avond zullen geven. De mannen kennen elkaar nog uit het leger. De vrouwen zijn jonger en ontmoeten elkaar voor de eerste keer. En ergens tussen goede bedoelingen, slechte manieren en andere ongemakken aan de eettafel doet gast Gal aan gastheer Jay een job offer he can’t refuse. Het is crisis, hij heeft de verkeerde boodschappen gedaan, en het werk ligt ook al niet voor het oprapen.
Dan ontspoort het. Natuurlijk. Net zoals in Sightseers. Maar er zit systeem in. De titel verraadt natuurlijk al hoe. Er is een kill list en Jay en Gal gaan hem afwerken. Ook een manier om de crisis door te komen. Maar er zit ook systeem in, blijkt zodra de hoofdstuktitels in beeld komen: de dominee, de bibliothecaris, de politicus. Het lijkt wel een verdoemd spelletje Cluedo. Verdoemd, inderdaad, want Kill List stapelt diverse soorten geweld op elkaar. Het begint met het verbale geweld aan de eettafel, dan volgt het fysieke geweld, dat uiteindelijk in dienst blijkt te staan van iets metafysisch, iets occults.
Het is grappig, bruut, wreed en onaangenaam. En heel stiekem ook een beetje een metafilm, eentje die over het genrefilmen zelf gaat, en ons menselijke verlangen naar geweld in de kunsten.

Import

De beste films die deze maand internationaal op dvd en blu-ray verschijnen, samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht, boudisque.nl)?

La poison | De meest cynische film die Sacha Guitry maakte over het huwelijk — en dat wil wat zeggen voor de Franse oervader van de nouvelle vague. Paul (glansrol van Michel Simon) vindt de manier om straffeloos zijn echtgenote te vermoorden. dvd/blu-ray (r2/B) | Eureka!

La città delle donne | Voor het eerst in bijna twintig jaar speelde Marcello Mastroianni in 1980 weer een hoofdrol voor Federico Fellini, maar een nostalgisch leunen op eerdere successen 8½ en La dolce vita is er niet bij in deze bijtende film over de onmacht van machismo. dvd/blu-ray (r2/B) | Eureka!

Onibaba | Ook in de jaren zestig kon je al in Japan terecht voor angstaanjagende horror. Onibaba, waarin een moeder en schoondochter in 14e-eeuws Japan de samurai bevechten, is er een hoogtepunt van, met een zeker voor die tijd unieke erotische lading. dvd/blu-ray (r2/b) | Eureka!

The Ballad of Narayama | Gebaseerd op Japanse folklore vertelt The Ballad of Narayama het verhaal van de oude Orin, die op haar zeventigste verjaardag net als al haar leeftijdsgenoten op een berg zal worden achtergelaten en in haar laatste dagen een vrouw voor haar zoon regelt. Dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

The Lickerish Quartet & Score | Twee films van Radley Metzger, voorman in de kortstondige hype rond chique porno in de vroege jaren zeventig. Score werd destijds zowel in een softcore als hardcore versie uitgebracht — nu op schijf natuurlijk de softe. Dvd/blu-ray (regiovrij) | Arrow Video

Joost Broeren

The Hunter
Gekmakende strooptocht

In deze verfilming van de psychologische avonturenroman van Julia Leigh, die vorig jaar het IFFR afsloot, vergeet Daniel Nettheim dat adapteren ook schrappen is.

Op de bekende ooggetuigenverklaringen na ontbreekt elk bewijs van zijn bestaan. En toch — of juist dáárom — is iedereen naar hem op zoek. Waaronder een biotechbedrijf dat aast op zijn DNA en dat avonturier Martin David op strooptocht stuurt in de Tasmaanse wildernis. Zijn missie: het laatste exemplaar van de Tasmaanse tijger vinden.
The Hunter heeft de ingrediënten voor een achtbaanrit door de jungle à la Indiana Jones. Met een vleugje Werner Herzog, door de gekmakende strijd van een eenling tegen de elementen. Zeker als je weet dat Willem Dafoe de hoofdrol speelt: ruige, getormenteerde kop, geknipt voor verknipte figuren op wie je net niet helemaal de vinger kunt leggen.
Maar de Australische tv-regisseur Daniel Nettheim probeert ook recht te doen aan Julia Leighs bestseller, waarop hij The Hunter baseerde. De volledige gelaagdheid van het boek moest in de film terechtkomen. De spannende concurrentiestrijd tussen Martin en de andere premiejagers die achter de tijger (en hem) aanzitten. De paranoiathriller, waarin het wantrouwen tussen Martin en de lokale bevolking steeds verder oploopt. En zelfs de ontroerende karakterstudie. Want Martin is een eenzame ranger, die bij het vaderloze gezin waar hij tussen zijn twaalfdaagse tochten door verblijft de behaaglijke warmte van een veilig nest leert kennen. Dat krijgt uiteraard een romantisch staartje: er bloeit iets tussen hem en de weduwe, een als altijd neurotische Frances McDormand.
Nettheim lijkt les één van de boekverfilming vergeten: dat in anderhalf uur kijktijd minder informatie past dan in de vier uur die het lezen van een 200 pagina’s tellende roman kost. In de film zitten zoveel lijntjes dat ze elkaar langzaam maar zeker verstikken. Er komt er niet één echt uit de verf — laat staan dat The Hunter uitgroeit tot een Herzogiaans avontuur.
Stilistisch compenseert Nettheim wat hij verhaaltechnisch nalaat: helder kiezen. Niet de gefragmenteerde montage van de Bourne-films, maar haast verstilde slow cinema. De statische kaders en het rustige tempo dompelen je in een bespiegelende, contemplatieve kijkhouding. Zou Nettheim het dramatische gegeven, de coming-of-age-op-volwassen-leeftijd van Martin, dan stiekem toch het belangrijkste vinden?

Wrong
De drijvende nonsens

Voor zijn opvolger van het absurdistische meesterwerk Rubber schroeft Quentin Dupieux de absurditeit nog verder op, maar verruilt hij het kinetische voor het cerebrale.

“Vergeet die eerste, die is geen moer waard. Deel twee is veel volwassener, let maar op.” Het is personage Master Chang die dit in Wrong over zijn boek zegt, maar het kan evengoed regisseur Quentin Dupieux zijn die het over zijn film heeft. In 2010 bracht Dupieux (in de muziekwereld beter bekend als Mr. Oizo) het onnavolgbare Rubber de wereld in. Het volstrekt absurde verhaal (al is dat woord eigenlijk niet echt van toepassing) van een levende autoband die aan het moorden slaat was zowel een metafilmische overdenking van de verantwoordelijkheid van maker en publiek als een ode aan wat in de film ‘no reason’ wordt genoemd, de drijvende nonsens achter elk verhaal en de hele wereld.
Nu is er opvolger Wrong, waarvoor Dupieux opnieuw scenario, regie, camerawerk, montage én muziek verzorgde. En inderdaad: die kan, op zekere manier, volwassener genoemd worden. Het concept van ‘no reason’ lijkt op het eerste gezicht nog verder doorgevoerd te worden in de vertelling over de uiterste passieve Dolph, die op een morgen wakker wordt (klokslag 7:60 uur) en ontdekt dat zijn hond Paul verdwenen is. Dolphs zoektocht naar zijn hond, waarin de excentrieke Master Chang en de stuntelende detective Ronnie de hoofdrol gaan spelen, vormt het skeletje voor de film. Maar die draait vooral om de vele willekeurige details, op het spectrum van plat tot absurd: een brandweerman die midden op straat een drol gaat zitten draaien; een kantoor waar het binnen regent, behalve in de kamer van de manager; een palmboom die zomaar in een naaldboom verandert; een man die ongevraagd auto’s een likje verf geeft; Dolphs buurman Mike die zomaar de woestijn in rijdt; pizzameisje Emma, die een liefdesdriehoek aangaat met Dolph en zijn tuinman Victor omdat ze niet doorheeft dat het twee verschillende mannen zijn.
Enzovoorts, enzovoorts, schijnbaar zonder echte logica. Toch tekent zich gaandeweg een thematische rode draad in Dupieux’ hersenspinsels af: de angst voor verandering, voor verantwoordelijkheid, volwassenheid, die ook van Eraserhead van David Lynch (met wie Dupieux niet de groezeligheid maar wel de droomlogica en passieve hoofdpersoon gemeen heeft) zo’n wervelend experiment maakte.

Releases

Een elftal hoogtepunten uit het aanbod voor thuiskijkers in februari, beschikbaar op dvd, bluray of video on demand.

Barbara | Wat is belangrijker, je roeping of je zucht naar vrijheid? En kan het een zonder het ander? De uitgebeende Stasi-thriller Barbara toont een samenleving waarin iedereen door het systeem besmet lijkt. dvd/blu-ray | A-Film H.E.

Little Black Spiders | Katja is zeventien en zwanger. Abortus is uitgesloten, maar in 1978 had men daar binnen de katholieke zorginstellingen in België andere oplossingen voor, zo toont Patrice Toye’s losjes op waarheid gebaseerde film. dvd/vod | Twin Pics

Detachment | Zo veel pretenties hebben en dan niet ontsporen. Tony Kaye bleek met het neonazidrama American History X al geen voorstander van subtiliteit, maar in dit docentendrama gaan echt alle remmen los. dvd | A-Film H.E.

Killing Them Softly | Andrew Dominik laat de hebzucht en malaise van de bankensector zien als een moderne film noir met Brad Pitt als huurmoordenaar. Dat werkt briljant als genrecommentaar maar minder als maatschappijkritiek. dvd/blu-ray | Dutch Filmworks

Dans la maison | Voyeurisme, manipulatie en verborgen verlangens: François Ozon heeft in Dans la maison, waarin een docent zijn leerling aanmoedigt over zijn vrienden te schrijven, weer een aantal van zijn favoriete thema’s te pakken. dvd | Homescreen

Girls, seizoen 1 | Lena Dunham schrijft, speelt zelf de hoofdrol en regisseert zo nu en dan. En dan gaat het ook nog eens over een meisje dat verdacht veel op haar lijkt. Toch zeer te pruimen omdat precies dat grenzeloze artistieke narcisme becommentarieerd wordt. dvd |
Warner Home Video

Bachelorette | Mooie meisjes die slechte dingen doen: fijn om naar te kijken. Bachelorette is als The Hangover met meiden, of als Bridesmaids from hell. Een zwarte komedie met het ranzige rouwrandje van een nachtje doorhalen. dvd | Paradiso H.E.

Damsels in Distress | Dertien jaar na The Last Days of Disco tovert Whit Stillman opnieuw een hyperzelfbewuste, bijna artificiële studentenwereld tevoorschijn, waarin de zelfreflexieve volzinnen en analytische dialogen over elkaar heen buitelen. dvd | Sony Pictures

Frankenweenie | Met deze speelfilmversie van zijn allereerste korte film revancheert Tim Burton zich voor Dark Shadows. Welke andere regisseur krijgt het bij Disney voor elkaar om een stop-motion jeugdfilm over dode beestjes te maken? In zwart-wit? blu-ray | Walt Disney

Engrenages, seizoen 1 | Eindelijk toch op dvd, na succes op betaalzender Film1, deze verslavende politieserie die al sinds 2005 de Franse gemoederen bezighoudt. In een grimmig Parijs strijden politie en justitie, zelf ook geen lieverdjes, tegen een netwerk van machtsmisbruik. dvd/blu-ray | Bridge

De marathon | Diederick Koopal switcht van commercials (die met die supermarktmanager zijn van hem, net als die met dat koppie soep om vier uur) naar speelfilm met deze grofgebekte maar stiekem heel gevoelige vriendenfilm. Echt Rotterdams. dvd | Benelux Film Distributors H.E.

Chapiteau Show
Absurde kluwen wol

Sergei Loban portretteert jong Rusland in het megalomane, absurdistische Chapiteau Show.

Sergei Loban kan er niet van beschuldigd worden dat hij zijn publiek niet waarschuwt. Al vroeg verwijst één van de personages naar Borges’ De tuin met zich splitsende paden, dat hij “een boek en een labyrint, alles in één in allerlei varianten” noemt. Zoiets geldt ook voor de uitdijende vertelling van Chapiteau Show, dat vier overlappende verhalen achter elkaar vertelt. Al doet het labyrinth als metafoor nog vermoeden dat er één juiste uitweg uit de narratieve kluwen wol van de film te vinden is, wat hier niet per se de bedoeling is.
Op zichzelf bekeken hebben de vier verhaallijnen, elk met hun eigen titel, niet al te veel om het lijf. Telkens draait het om een jongen die een gat in zijn leven probeert te vullen, maar bedrogen uitkomt. Een nerd en een actrice proberen hun internetromance echt te maken door samen op reis te gaan — ‘liefde’. Een dove jongen ontworstelt zich aan zijn lotgenoten door zich bij een losbandige mediamakerskliek aan te sluiten voor een losbandige vakantie — ‘vriendschap’. Een schuchtere jongen wil op een kampeertrip de waardering van zijn stoere vader winnen — ‘respect’. En een producent met grootse ideeën tracht de ‘ersatz-artiest’ Roman Legenda in de markt te zetten — ‘samenwerking’. Maar die korte beschrijvingen doen de absurdistische verve waarmee de verhalen verteld worden, vol excentrieke bijfiguren en terzijdes, geen recht.
Ja, Chapiteau Show (naast deze losse release ook onderdeel van de derde ’10 to Watch’ dvd-collectie van het IFFR) is lang. Je zou de film als vierdelige reeks in losse delen kunnen bekijken, of — zoals bij de bioscooprelease in Rusland gebeurde — in tweeën kunnen hakken. Maar dan gaat wel een belangrijk deel van de labyrintische ervaring verloren, die uiteindelijk juist de kracht van de film is. De vier verhalen overlappen in de kustplaats Yalta, waar de hoofdpersonages van het ene deel bijfiguren worden in de andere verhalen en scènes zich herhalen vanuit verschillende perspectieven. Vier keer markeert dezelfde storm het emotionele dieptepunt voor een personage; vier keer staat het zinnetje “Je bent de meest verschrikkelijke mens van de wereld!” centraal; en vier keer eindigt alles bij die bizarre tentshow met optredens van nep-Marilyn Monroes, Michael Jacksons en Elvis Presleys. Als je de film in één ruk uitkijkt, wat dankzij z’n tomeloze energie geen straf is, grijpen al die door elkaar klittende verhaallijnen des te meer aan.

OORSPRONKELIJK VERCSHENEN IN DE FILMKRANT #351

Geschreven door Alex Mazereeuw