Mubi Spotlight: Le gamin au vélo

Elke maand presenteren MUBI en de Filmkrant een bijzonder online filmprogramma. Deze maand rond het thema ‘Toen het kind nog kind was’. In de films van de Belgische filmmakers Jean-Pierre en Luc Dardenne is het kind geen kind meer, maar ook nog niet volwassen. Ook in Le gamin au vélo, waarvoor ze in 2011 de Grand Prix in Cannes ontvingen, lijkt de hoofdpersoon geen jeugd gegund te zijn. Toch is dit een film vol hoop.

Die fiets, dat is het laatste wat Cyril (een weergaloze Thomas Doret) nog verbindt met zijn vader (Jérémie Renier). Een vader die hem dumpte in een kindertehuis en vervolgens verdween, maar waar Cyril verbeten naar zoekt. Niets en niemand houdt hem tegen: hij bijt, krabt, loopt weg.

Het is in een van zijn vluchtpogingen dat hij zich aan kapster Samantha (Cécile De France) vastklampt. Er ontstaat een band, waarna Samantha Cyril uitnodigt de weekends bij haar door te brengen. Ondanks de warmte waarmee zij hem omgeeft, drijft Cyrils wanhopige zoektocht naar vaderlijke erkenning hem toch in de handen van een jeugdige crimineel (Fabrizio Rongione), die maar wat graag van zijn kwetsbaarheid gebruik maakt.

In zijn knalrode shirts vliegt Cyril rennend en fietsen door het beeld, gedreven door een bijna dierlijke energie. Het is een instinct, of misschien een obsessie: hij moet en zal zijn fiets en dus zijn vader terugvinden. De diepte van het verdriet in zijn ogen als Cyril begint te beseffen dat wat hij vurig hoopt niet bewaarheid zal worden is dan ook aangrijpend. Hij houdt zich groot zoals alleen kinderen dat kunnen: vastberaden, maar volledig doorzichtig. Een elfjarig jongetje met een gebroken hart.

De camera van de gebroeders Dardenne heeft dezelfde kwaliteiten als Cyril. Hun cameravoering lijkt kinderlijke direct en eenvoudig. Lange shots, natuurlijke bewegingen – het is alsof je als kijker naast de personages staat. Midden in de situatie reageren we op de mensen in beeld alsof we hun lichaamswarmte kunnen voelen. Hun films ontlenen kracht aan de reactie die ze het publiek ontlokken.

In Le gamin au vélo is het de onberekenbare beweeglijkheid van Cyril die de haartjes op onze armen doet opstaan. Zijn plotselinge bewegingen, zoals van een geschrokken dier. Zijn tomeloze energie, geboren uit wanhoop en daardoor balancerend op het randje van agressie. Voor je het weet ben je als kijker het realisme van een Dardennes-film ingezogen, en kun je niet meer ontkomen aan een confrontatie met de morele dilemma’s van de hedendaagse maatschappij.

L’enfant – het kind, Le fils – de zoon: steeds weer zijn ouders, kinderen, rebellie en een zoektocht naar geborgenheid de onderwerpen waar de Dardennes voor kiezen. Zonder woorden en in vaak schrijnende beelden tonen ze de worsteling van kinderen met hun honger naar ouderlijke acceptatie.

Maar hoe meedogenloos de verhalen ook zijn, uit alles blijkt dat deze regisseurs houden van hun personages. Nooit veroordelen ze hen. De films van de Dardennes zijn daardoor confronterend maar hoopvol. In een interview dat ze gaven na de release van Deux jours, une nuit verwoorde Luc Dardenne het zelf als volgt: "We zoeken graag naar het uitzonderlijke in het alledaagse. Met uitzonderlijk bedoel ik niet iets bovennatuurlijks of rampzaligs. Ik bedoel iemand die eerst zou stemmen om hun bonus te houden in plaats van Sandra te helpen, maar van gedachten verandert. Die omslag in een mens, dat vind ik buitengewoon."

Minzaamheid als levensfilosofie dus, die doorsijpelt in hun personages. Met Samantha misschien wel als het ultieme voorbeeld: lief, geduldig, vergevend. Maar ook altijd met een stil verdriet in haar ogen, waar de kijker nooit een verklaring voor zal krijgen.