Deux jours, une nuit

Gekte is normaal geworden. Niet alleen drie nieuwe Amerikaanse films bewijzen dat, ook de meedogenloze nieuwe film van de Dardennes.

Het lijkt of Cannes er elk jaar plezier in schept om de gekte van Amerika te laten zien, want de Amerikaanse pathologie is in Cannes altijd goed vertegenwoordigd. Historisch of contemporain, anything goes. Cronenberg voert je dit najaar door de duistere psychogeografie van Hollywood in Maps to the Stars. Tommy Lee Jones laat in The Homesman zien dat niet een paar mooie democratische idealen de pilaren zijn waarop die grote natie is gebouwd, maar misbruik, onkunde en moord. En Benneth Miller voegt daar in Foxcatcher nog even autisme en despotisme aan toe. Wie dan in Cannes melancholisch of gefrustreerd voor zich uit keek vanwege zoveel onrecht, zag in de baai de fortuinen dobberen die daarmee verdiend zijn. O say can you see.
Kort door de bocht? Mwoah. Troost u met de gedachte dat niet alleen Amerika gebouwd is op gekte maar tout le monde. De broers Dardenne — tweevoudig Gouden Palm-winnaars met Rosetta en L’enfant — weten dat ook. Met hun onwaarschijnlijk precieze blik en gevoel voor eenvoud laten ze in Deux jours, une nuit zien hoe die gekte normaal is geworden.
In een performance die in Cannes onder actrices geen gelijke kende, speelt Marion Cotillard een jonge moeder die op vrijdagavond te horen krijgt dat ze maandag ontslagen zal worden. Tenminste, tenzij haar collega’s afzien van hun bonussen van duizend euro want opgeteld zijn die precies genoeg voor een jaarsalaris. Wat volgt is een wanhopige tocht om die collega’s over te halen, waarin Sandra van voordeur naar voordeur moet om te bedelen, te smeken of ze haar die baan gunnen, want zonder die baan komt ze thuis niet rond.
De vechteconomie in een notendop. Alle Menschen werden Konkurrenten. Soms is bijna niet aan te zien hoe Sandra zichzelf moet vernederen, terwijl ze letterlijk in haar hemd langs de deuren gaat. Ook die zestien collega’s hebben het niet breed dus ze wordt niet overal even vriendelijk ontvangen. En zelfs als het lukt om genoeg mensen over te halen, hoe moet ze die collega’s dan nog in de ogen kijken? Want de verhoudingen zullen voor altijd veranderd zijn. Het is een catch-22 waaruit ze toch koste wat kost moet ontsnappen.
Het is niet eens hun beste werk en toch is Deux jours, une nuit een ongelofelijk sterke film. Het is een verpletterende aanklacht tegen de ranzige wijze waarop mensen tot verliesposten worden gereduceerd en tegen elkaar worden uitgespeeld. En het ergste is nog dat het normaal is geworden. Eerst word je tot werknemer gereduceerd en dan word je een element op een balans die tegen andere elementen kan worden weggestreept. En dan, als je ontslagen bent en geen werk meer kunt vinden, ben je een paria.
Toch wordt het bedrijf waar Sandra werkt niet als een monster weggezet, ook al is het evenmin op altruïsme te betrappen. Men moet snijden in de kosten. Het bekende verhaal. En de meest flexibele kapitaalgoederen zijn nou eenmaal mensen, wordt ze verteld. Maar zit het probleem niet dieper? Is er niet iets fundamenteel scheef gegroeid in de bestaande werkverhoudingen? En moeten we niet hele andere manieren van werken en samenwerken vinden? Want wat Sandra hier moet doen, kan niet normaal zijn. Dit kan niet de bedoeling zijn.
Als je een stap terug zet en haar reis in het perspectief zet van een beroemde reis als de Odyssee dan krijgt Deux jours, une nuit de contouren van een klassiek werk. Meesterlijk in z’n eenvoud, zonder de glamour en de heldendaden maar wel met een strijd tegen de elementen, een strijd tussen David en Go­liath waarin Goliath volgens het principe van verdeel-en-heers niet langer de reus is maar zestien collega’s, zestien kleine Davidjes. En dus vecht Sandra eigenlijk tegen zichzelf. Dat is de truc die de Dardennes hier blootleggen: dat mensen door al die plussen en minnen op de balans gedwongen worden met onszelf in gevecht te gaan.

Ronald Rovers

Filmkrant.Live verzorgt in juni inleidingen bij Must See Deux jours, une nuit:
Cinecitta Tilburg | 17 juni 14 uur | door Ronald Rovers
Filmtheater Lumière Maastricht | 19 juni 19.30 uur | door Gerlinda Heywegen
Filmschuur Haarlem | 21 juni 16.30 uur | door GH
Cinema Oostereiland Hoorn | 26 juni 19.30 uur | door GH
Meer info op filmkrant.nl > filmkrant.live