World of Tomorrow Episode Three: The Absent Destinations of David Prime

In het derde deel van zijn World of Tomorrow-serie brengt animator Don Hertzfeldt een extra laag aan, van ruimte, tijd en betekenis, in het wonderbaarlijke universum dat hij in de eerste twee delen heeft gebouwd. Over geheugen, sterfelijkheid en liefde, door een van de beste filmmakers ter wereld.

Wie ben ik? Wat wil ik met mijn leven? Waar komen mijn herinneringen vandaan, kan ik ze vertrouwen of kan ik ze misschien veranderen? En van wie houd ik, en waarom, en sinds wanneer eigenlijk? Dat zijn een paar van de vragen die animator Don Hertzfeldt opwerpt. Voor minder doet hij het niet.

Zijn World of Tomorrow-serie, waarvan onlangs het derde deel verscheen, toont de mens als een nietig, eenzaam wezentje, bezwaard door de vluchtigheid van het bestaan, tollend door de oneindige kosmos. En dat zijn we natuurlijk ook.

Neem die arme David. Hij ligt op z’n rug, klikkend door schermen met mogelijke upgrades van zijn geheugenchip. Hij is kennelijk een soort cyborg. Er verschijnt een vierkant virtueel scherm rond z’n hoofd als het nodig is. Zoals voor upgrades. Maar elke upgrade kost geld. We zien de cursor, aarzelend: wil ik een nieuwe kloon van mezelf? Nieuwe herinneringen? Bloemen die uit m’n gezicht groeien?

Minimale blik
Absurdisme en existentialisme liggen bij Hertzfeldt nooit ver uit elkaar. Net zoals eenvoud (David is nauwelijks meer dan een stokmannetje) en essentie – hoe Hertzfeldt het doet, weet ik niet, maar Davids minimale blik drukt de onmetelijke wanhoop uit van het bestaan. Met daarbinnen ergens, nauwelijks zichtbaar, het sprankje hoop – en dus de nog veel grotere wanhoop – dat het allemaal misschien toch ergens zin zou kunnen hebben.

Dus als Emily aan hem verschijnt (een van de klonen van Emily, om preciezer te zijn) en hem vertelt dat dit een herinnering is die ze, al tijdreizend, bij hem had geïmplanteerd toen hij nog een baby was om op het goede moment geactiveerd te worden en dat hij naar een planeet moet gaan waar ze iets belangrijks voor hem heeft achtergelaten; en als hij dan, om Emily’s veel te uitgebreide boodschap te kunnen afluisteren, de ene na de andere vaardigheid moet opgeven om geheugenruimte vrij te maken, van Chinees spreken via rekenen tot lopen – dan doet hij dat. Want misschien is dit zijn enige kans. Een kans op een leven dat meer is dan klikken door upgrades, dan wachten tot het voorbij is. Een kans op liefde, een kans op – het maakt niet eens echt uit waarop. Hij ziet Emily, die zegt het, hij doet het. Emily, met haar iets scheve mond en haar vlakke, dwingende, onweerstaanbare stem. Emily is prachtig. En Emily houdt van hem. Of zal van hem houden, ooit. Een kloon van hem.

Nolans achterste
Carmen Felix schreef onlangs in de Filmkrant over het spelen met tijd en geheugen in recente films, waaronder Christopher Nolans Tenet (2020). Ik schreef over die film dat ie nogal wat losse eindjes had die misschien, na afloop, alsnog betekenis zouden blijken te hebben. Maar dat viel tegen. Tenet gaat niet over zo veel. Als we het over betekenisvol spelen met tijd hebben, schopt Hertzfeldt Nolans achterste. Omdat bij Hertzfeldt tijdreizen en klonen gemotiveerd worden door herkenbare angsten en verlangens, die bovendien allemaal met elkaar samenhangen. Je kunt eigenlijk niet eens zeggen dat World of Tomorrow Episode Three: The Absent Destinations of David Prime een vervolg is. Of een prequel. Of een parallelvertelling. Het is het allemaal: een metaverdieping van het steeds verder uitdijende, eigen universum van Don Hertzfeldt. Ik raad aan de drie delen op volgorde te kijken – samen zijn ze overigens ongeveer van speelfilmlengte.

Kinderstemmetje
Deel drie heeft niet hetzelfde pathos als World of Tomorrow Episode Two: The Burden of Other People’s Thoughts (2017), een kunstwerk dat mij – en ik overdrijf niet – iets meer verzoende met de nakende dood. Ook gebruikt deel drie minder vaak het kinderstemmetje, dat eerder veel van de humor opleverde. In vergelijking is dit deel reflectiever en minder emotionerend, voor mij, en dus iets minder goed. Maar dan hebben we het over een 9 in plaats van een 10. Afgerond nog steeds vijf sterren.

Want Hertzfeldt is een van de beste levende filmmakers, met een onmiskenbare eigenheid in vorm en inhoud. Humor en diepzinnigheid, schrijnend en troostrijk, in een wereld van lijntekeningen, foto’s en glitchy software-effecten. Hertzfeldt heeft iets wezenlijks te melden over het menselijk bestaan en gebruikt daarvoor, in deze serie, de existentiële implicaties van technologische ontwikkelingen. Niet, zoals meestal in fictie, de gevreesde superioriteit van AI en robots, maar iets veel eenvoudigers: haperingen in de gecomputeriseerde omgeving van toekomstige generaties. Voor het sciencefictiongenre is dat een originele draai, maar feitelijk ligt het voor de hand. Want waarom zouden in de toekomst gebrek aan geheugenruimte, beschadigde bestanden en irritante reclame-pop-ups opeens geen problemen meer zijn? Problemen die steeds existentiëler worden, naarmate we meer van onze levens en identiteiten overgeven aan digitale systemen. Want wie is dan nog David? Wie Emily? En wie ben ik?

World of Tomorrow Episode Three: The Absent Destinations of David is nu te zien via Vimeo On Demand.