INDIGÈNES

Rachid Boucharebs indigènes wil ons anders laten kijken naar de 20e eeuw maar overtuigt cinematografisch minder dan z’n voorgangers.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vochten duizenden soldaten uit de Franse koloniën zij aan zij met de Fransen voor hun ‘moederland’. Toen de koloniën echter in de jaren na de oorlog onafhankelijk werden, zette de Franse regering alle pensioenbetalingen aan de overlevende ‘indigènes’ stop. Dit onrecht stelt de Frans/Algerijnse regisseur Rachid Bouchareb aan de kaak in indigènes.
De film is onderdeel van een hausse aan films die de Europese geschiedenis van de twintigste eeuw in een nieuw licht bekijkt. Het begon wellicht met der untergang, waarin de Nazi’s een menselijker gezicht kregen; andere recente voorbeelden zijn Michael Haneke’s caché, Ken Loach’s the wind that shakes the barley en Paul Verhoeven’s zwartboek. Hoewel het zeer verschillende films zijn, hebben ze gemeen dat ze vergeten elementen van de bekende geschiedenissen uitlichten. indigènes wil bovendien echt iets in de Franse maatschappij veranderen.
De titel is letterlijk te vertalen als ‘autochtoon’, maar ook als ‘inboorling’. De vier Algerijnse soldaten die in de film centraal staan, voelen zich autochtoon in het Frankrijk dat zij aan het bevrijden zijn. Voor hun superieuren blijven ze echter achtergesteld op de Franse soldaten: ze krijgen minder eten, geen verlof en geen promoties. De ‘inboorlingen’ zijn enkel kanonnenvoer.

Geslaagd pamflet
De Franse president Chirac heeft, na een privéscreening van de film en schijnbaar op aandringen van zijn echtgenote, inmiddels toegezegd dat alle pensioenen, in overeenstemming met een uitspraak van het Europees Hof, met terugwerkende kracht betaald zullen worden. Hoewel het natuurlijk afwachten blijft of die belofte ook waarheid wordt (dezelfde woorden werden door eerdere Franse regeringen uitgesproken), maakt deze politieke omslag indigènes als pamflet in ieder geval geslaagd.
Als film is het dat helaas minder. De episodische plot kent dezelfde opbouw als zovele andere oorlogsfilms, en doet regelmatig denken aan eerdere voorbeelden, van Sam Fullers klassieker the big red one tot Spielbergs saving private ryan, met name in de oversentimentele slotscène. Bovendien zijn Bouchareb en scenarioschrijver Olivier Lorelle zo gericht op het overbrengen van hun boodschap, dat de karakters soms blijven hangen in stereotypen. De vier soldaten in de hoofdrol staan symbool voor verschillende manieren om met het Franse racisme om te gaan. Abdelkader (Sami Bouajila) is de strijdbare soldaat die gelooft hogerop te kunnen komen, Messaoud (Roschdy Zem) de romanticus die verliefd wordt op een Frans meisje, Yassir (Samy Naceri) de nuchtere maar trouwe dommekracht en Saïd (Jamel Debbouze) de kinderlijke naïeveling die in Sergeant Martinez een vaderfiguur vind. Dat deze theoretische begrippen af en toe toch menselijk worden, is vooral te danken aan de vier hoofdrolspelers; op het afgelopen filmfestival van Cannes werden zij dan ook terecht en groupe bekroond.
De clichés en verwijzingen naar eerdere films zouden functioneel gezien kunnen worden: ze benadrukken op een abstract niveau dat de ‘indigènes’ gelijk zijn aan al die andere soldaten. Maar iets minder aandacht voor de politiek en wat meer voor de karakters had Boucharebs statement geen kwaad gedaan.

Joost Broeren