ICE AGE

Met voornamelijk lovende kritieken en een voorlopige recette van 150 miljoen dollar heeft de jonge animatiestudio Blue Sky zich met zijn debuut Ice age een waardige nieuwe speler in de Amerikaanse animatiefilmindustrie bewezen. Regisseur Chris Wedge: "Er is niets, maar dan ook niets aan de ijstijd makkelijk te reconstrueren"

Chris Wedge

Regisseur Chris Wedge werkte begin jaren tachtig mee aan de effecten van het (toentertijd) revolutionaire Tron (1982), de eerste film die zich in een computergeanimeerde wereld afspeelde. De grote droom van Wedge, die cum laude afstudeerde als student grafische kunsten, begon vijf jaar later in vervulling te gaan: in 1987 richtte hij met vijf vrienden Blue Sky op, een eigen studio waar ze hun eigen computeranimaties begonnen te ontwikkelen.
"Het was achteraf een idiote onderneming", zegt de 45-jarige Wedge. "We hebben letterlijk al ons geld erin gestopt. Ter vergelijking: we hadden ook allemaal een auto kunnen kopen, een hele, mooie, dure auto. In plaats daarvan kochten we drie uiterst geavanceerde computers en hebben vier jaar lang software zitten schrijven voordat we überhaupt iets konden produceren."
Het eerste project van Blue Sky, Bunny, won vier jaar geleden weliswaar een Oscar voor beste korte film, maar veel zoden zette dat niet aan de dijk. "Het is vrijwel onmogelijk geld te verdienen met korte films", zegt Wedge. "Er is eigenlijk geen echt podium voor korte films; mensen moeten erg veel moeite doen om ze te zien." Wel leverde het artistieke succes Blue Sky een ingang op bij grote studio Fox, die zag wat de jonge studio in zijn mars had. "Niemand kon meer zeggen dat we slechts een stel goedwillende amateurs waren. We waren er al veel langer klaar voor om een avondvullende film te maken, maar je moet een grote studio achter je hebben staan, anders is het financiële risico veel te groot. Sterker nog: anders hadden we het geld er gewoon niet voor gehad."
Begin jaren negentig haalde Blue Sky zijn eerste grote opdrachten binnen. Behalve voor veel commercials was de studio verantwoordelijk voor de digitale effecten in onder meer Alien resurrection (1997), de Star trek-film Insurrection (1998) en David Finchers Fight club (1999). "Wij hebben altijd gewerkt met regisseurs die de verantwoordelijkheid over dat deel van de film aan ons uit handen durfden te geven. Het is een fijn gevoel dat je als onafhankelijke studio de keuze hebt projecten aan te nemen of af te wijzen. Je kan niet gedwongen worden aan producties mee te doen waar je niet achter kan staan of waar je het nut niet van inziet. De enigen waar je verantwoording aan moet afleggen zijn de studio executives; het is tenslotte hun geld dat je uitgeeft."

Luiaard
Blue Sky’s eersteling vertelt het verhaal van Manny, Sid en Diegode, maatjes tegen heug en meug. Manny (Ray Romano) is een solistische mammoet, Sid is een hyperactieve luiaard en Diego is een sabeltandtijger die grote gelijkenis vertoont met de vileine Oom Scar uit The lion king. Gedrieën proberen zij een verloren mensenbaby terug te brengen naar de vader en worden tijdens hun queeste — hoe kan het ook anders — tegen alle verwachtingen in beste maatjes.
Tussen hun avonturen door is een belangrijk subplot weggelegd voor Scrat, een ‘sabeltandeekhoorn’ die de hele film door tevergeefs probeert een eikel te bemachtigen. "In de eerste versie zat hij alleen in de beginscène: na vijf minuten wordt hij geplet door Manny, dat was dan de punchline van de grap. Iedereen reageerde echter zo enthousiast op dat begin, dat het een gemiste kans was geweest als we hem na één scène al hadden laten sterven. Dus hebben we hem gereanimeerd en besloten hem een belangrijker karakter te maken dan hij in eerste instantie was."
In beginsel probeerden de makers nog een ‘verantwoorde’ film te maken, die een waarheidsgetrouwe reconstructie moest geven van de ijstijd. "We zijn meerdere malen naar het museum geweest, hebben tientallen boeken over die periode verslonden en hebben gesproken met antropologen. Alle karakters zijn gebaseerd op dieren die echt bestaan hebben. Behalve de sabeltandeekhoorn Scrat natuurlijk, die hebben we zelf bedacht. Als je de geschiedenisboekjes naast onze film legt, zullen er ongetwijfeld een heleboel dingen niet kloppen. Maar het lijkt me sterk dat iemand een animatie als Ice age voor realiteit gaat aanzien."
Met de huidige technologie had Blue Sky er ook voor kunnen kiezen wel een realistisch ogende film over de ijstijd te maken. "De computer kan alles doen wat je maar wilt — ervan uitgaande dat je er de tijd en het geld voor hebt. Kijk naar Dinosaur of Jurassic Park: je gaat mij niet vertellen dat je die beesten van echt zou kunnen onderscheiden. Wij hebben juist bewust gekozen voor een ‘animatiestijl’: ons hoofddoel was niet om een documentaire over de ijstijd te maken."
"Er is niets, maar dan ook niets aan de ijstijd makkelijk te reconstrueren", verzucht Wedge lachend. "Niet alleen alle karakters, maar ook het hele landschap is organisch: iedereen heeft harige vachten die de hele tijd door de wind heen en weer worden geblazen, iedereen loopt continu buiten tussen het water, de sneeuw en de stoom, de paar interieurs die je hebt bestaan uit ijs. Vooral de achtergronden zijn waarheidsgetrouw geworden. Het is duidelijk een animatiewereld waarin de personages zich bewegen, maar het ziet er onwaarschijnlijk realistisch uit. Je weet dat de karakters cartoons zijn, maar de achtergronden en de landschappen zijn overtuigend genoeg om echt te kunnen bestaan. Dat levert een hele interessante spanning op tussen wat je ziet en wat je denkt te zien, of eigenlijk wat je denkt dat je zou móeten zien."

Geen sportrace
Hoewel de mededinging op de Amerikaanse tekenfilmmarkt op dit moment groot is, met geduchte medespelers als DreamWorks (Shrek) en Pixar (Monsters, Inc.), ziet de filmmaker zijn collega’s geen moment als concurrenten. "Wat moet je dan als criteria hanteren? ‘Oh, djeez’, hij heeft tien dollar meer binnengehaald dan ik?’ Of ‘zij hebben een prijs gekregen die wij niet hebben gewonnen?’ Dat verandert de kwaliteit van jouw film en de ervaring van iemand die hem bekijkt toch niet? Natuurlijk is het leuk als je meer geld binnenhaalt dan een ander, of als je meer prijzen wint dan een ander, maar het speelt geen moment mee als je een film maakt. Dat zijn allemaal dingen die achteraf pas ter zake doen — je kan toch niets meer aan de film veranderen als je eenmaal de eindprint bij de distributeur hebt afgeleverd. Het publiek kan vandaag naar mijn film gaan kijken en de volgende dag naar die van iemand anders. Of ze gaan nog een keer naar de mijne kijken — maar dat is toch geen strijd?"
Wanneer je als filmmaker op die manier zou denken, zou je snel gek worden, vermoedt Wedge. "Dan moet jouw film ook de strijd aangaan met de honderden tv-kanalen die mensen thuis hebben, of de duizenden banden in de videotheek. Als je het zo ziet, begín je niet eens meer aan het maken van een nieuwe film. Ik doe net als al die andere filmmakers mijn uiterste best om te maken wat op dit moment tot mijn mogelijkheden behoort. Het is voor ons ook gewoon werk — geweldig werk, maar ook gewoon werk. De filmindustrie is geen sportrace die winnaars of verliezers kent. Je werkt los van anderen aan je eigen projecten: je staat niet naast ze op de sportbaan om het beter te doen dan zij."
In tegenstelling tot bijvoorbeeld John Lasseters Pixar heeft Blue Sky ook geen strakke productieplanning die elk jaar een film ‘gebiedt’. "Pixars doel is elk jaar een film uit te brengen. Wij zijn een veel kleiner bedrijf, hebben veel minder mensen en geld, en werken aan niet meer dan één productie per keer. Journalisten houden er nou eenmaal van patronen in studio’s te ontdekken en die tegen elkaar af te zetten: als de volgende film die we maken weer iets met ijs te maken heeft, zullen we de komende twintig jaar gezien worden als ‘die studio die van die ijsfilms maakt’. So be it."
Wedge kan en wil een Ice age 2 niet uitsluiten. "Ik durf echt niet verder in de toekomst te kijken dan twee, drie maanden op dit moment", zegt de animator. "Vijftien jaar geleden hadden we al geen flauw idee waar we zouden belanden: de geschiedenis schrijft zichzelf wel, dat blijkt. We droomden er toen van de eerste avondvullende cgi-film te maken. Dat is niet gelukt: Pixar was zeven jaar eerder dan wij. Toen Toy story werd uitgebracht waren wij nog lang niet zover om dat te kunnen, dus dat hogere doel is vervallen."
Is het nu misschien een ‘hoger doel’ om als eerste een geloofwaardig mens uit een digitaal programma te toveren? "Nee", antwoordt hij zonder nadenken. "Dat heeft voor mij geen prioriteit. Het betekent niet dat vooral niemand anders het moet proberen, of dat niemand bij Blue Sky het ooit zal gaan proberen, maar ik zie het nut er niet van in. Daarvoor maak ik ook geen animatiefilms: als ik met echte acteurs had willen werken, was ik wel gewone films gaan maken."

Robbert Blokland