Ferrari

Ex-coureur Enzo Ferrari zet alles op alles om met zijn autoteam de Mille Miglia-race van 1957 door Italië te winnen. Adam Driver speelt de bikkelharde automagnaat met verve en past perfect in Michael Manns filmische universum vol tragische mannen die als doorgewinterde professionals het liefst in het harnas zouden sterven.

Na het artistieke en commerciële succes van zijn misdaaddrama Thief (1981) kocht Michael Mann zijn eerste Ferrari, een uit Europa geïmporteerde 308 GTB. De Amerikaanse scenarist, regisseur en producent droeg zelf ook bij aan Ferrari’s reputatie als ultiem statussymbool door zijn rol als uitvoerend producent voor de hitserie Miami Vice (1984-1990), waarin detectives Sonny Crockett en Rico Tubbs rondrijden in hun iconische Ferrari Daytona Spyder en Ferrari Testarossa. In de tussentijd raakte Mann gefascineerd door de man achter die perfecte machines, de Italiaanse ex-coureur en automagnaat Enzo Ferrari (1898-1988), al duurde het meerdere decennia en films voordat hij zijn grandioze biografiefilm over de commendatore van de bekendste autostal ter wereld kon realiseren.

Na Thief kristalliseerde Manns geraffineerde cinema zich uit tot een consistent subliem oeuvre, waarin tragische mannen zich schuilhouden achter hun meedogenloze professionaliteit. Enzo Ferrari – hier met extreme autoriteit gespeeld door Adam Driver – kan zich zo comfortabel scharen in een illuster rijtje van geharde agenten en schurken uit Manhunter (1986), Heat (1995), Collateral (2004), Miami Vice (2006) en Public Enemies (2009), evenals de doorbijtende televisiejournalist van The Insider (1991), bokslegende Muhammed Ali in Ali (2001) en de superhackers uit Blackhat (2015). Wat al die mannen delen is een zekere fatalistische levensfilosofie, die werk en eer altijd vooropstelt. Sterven in het harnas is een groot goed in het filmische universum van Mann, perfect belichaamd door Robert De Niro’s tragische bankovervaller Neil McCauley in misdaadepos Heat, die elke vorm van verbinding en bezit uit zijn leven snijdt wanneer de lange arm van de wet achter hem aankomt.

Enzo Ferrari is minder behendig in het schakelen tussen privéleven en carrière. Een naderend faillissement hangt over zijn autostal en zijn huwelijk met Laura (een weergaloze Penélope Cruz) staat onder extreme spanning na het verlies hun zoon Dino. Terwijl hij rouwt om zijn eerste kind, dringt ook de verantwoordelijkheid voor zijn buitenechtelijke zoontje uit een affaire met Lina Lardi (Shailene Woodley) zich op. Met uiterste precisie verkent Mann de emotionele turbulentie in Ferrari’s leven en duwt hij de uitdijende plot richting één enerverend ijkpunt: de Mille Miglia-race van 1957, die Ferrari haast móet winnen om de eer en toekomst van het familiebedrijf te herstellen.

Er staat veel op het spel en Mann voert de druk gestaag op. Moeiteloos laveert zijn film tussen een meeslepend, operatesk melodrama en een beklemmende psychologische thriller. Je voelt dat achter de façade van Adam Drivers zonnebril een wereld van gevoel – frustratie, angst, woede – schuilt. Je zou kunnen zeggen dat het jankende geronk en gekrijs van de krachtige automotoren de puurste expressie is van die innerlijke onrust. Racen gaat immers over controleren en loslaten. Je kan een auto tot in de fijnste details afstellen en er de beste coureur inzetten, maar over wat er op de weg gebeurt heb je geen zeggenschap meer. Het is duidelijk dat Mann als perfectionistische filmmaker zijn evenknie ziet in Enzo Ferrari. Geen wonder dat de transcendentale racescènes tegelijkertijd zo wonderschoon en schrikwekkend zijn om naar te kijken: Enzo Ferrari is een weerspiegeling van Manns onuitputtelijke professionalisme.

Turbulentie
Hoewel minder uitbundig dan eerdere, meer expressionistische digitale films als Miami Vice en Blackhat blijkt Ferrari ook een fascinerende toevoeging aan Manns stilistische cinema. Sinds Collateral heeft Mann bijzonder effectieve manieren gevonden om digitale cinema te benutten als filmische reflectie op de snel verschuivende realiteit van de 21ste eeuw. Hij vangt de onzekerheid, turbulentie en fluxus van onze tijd in rauwe en urgente beelden die direct tot een emotionele kern komen.

Ferrari lijkt op het eerste gezicht statiger en meer ingetogen, maar vangt eigenlijk een totaal ontregelend moment uit de geschiedenis, waarin het pastorale Italië de (post)-moderne wereld in wordt geslingerd. Zie hoe het landschap langs de autocoureurs schiet en je beseft dat de Ferrari’s uiteindelijk richting een onzekere toekomst scheuren. Achteraf gezien maakt het deze ijzersterke film, die geleidelijk op een verschrikkelijke catastrofe afstevent, nog tragischer en indrukwekkender.