Sergei Loznitsa over The Event
'Ik richt me tot het volk'
The Event, over de Augustusstaatsgreep in 1991 in Leningrad, is een film over het volk van toen die zich richt tot het volk van nu. Sergei Loznitsa: "Ik vind deze film nu belangrijk, omdat het laat zien dat er sinds 1991 niets veranderd is."
The Event, de nieuwe found footage-documentaire van Sergei Loznitsa (Maïdan) geeft net zo weinig context als de titel: The Event gaat weliswaar over een van de belangrijkste momenten in de geschiedenis van het hedendaagse Rusland, maar laat de kijker net zo in het ongewisse als de inwoners van toenmalig Leningrad waren ten tijde van de Augustusstaatsgreep in 1991.
Waarom kiest u ervoor niet uit te leggen wat er precies aan de hand is? "Ik leg nooit iets uit, omdat ik denk dat de stem van een verteller alleen maar in de weg zou zitten. De kijker kan door goed te kijken zelf zijn conclusies trekken. Als je maar goed oplet. Daar heb je geen meneer of mevrouw voor nodig die het even uitlegt. Wat er toen precies gebeurde wordt toch niet makkelijker te begrijpen als ik de geschiedkundige feiten opnoem? Bovendien benadert de film zo het gevoel dat de mensen op straat toen hadden: zij wisten niet meer dan dat er bloed vergoten was in Moskou. Iedereen had alles van horen zeggen, van in het voorbijgaan opgevangen radiofragmenten."
Er is dus geen specifieke boodschap die u aan de kijker zou willen overbrengen? "Als je een film bekijkt, dan denk je na over iets wat er zich in je eigen hoofd afspeelt. Dat is bij iedereen anders. Als ik deze film kijk, dan denk ik na over de lessen die we uit de gebeurtenissen in 1991 hadden moeten trekken. Het lijkt erop dat het volk dat dit land bevolkt lijdt aan een onvermogen echt door te zetten, echte veranderingen te bewerkstelligen. Als ik deze film kijk dan voel ik verdriet om niet waargemaakte hoop.
"Dit was de tweede keer in de geschiedenis dat dit volk zich burger voelde. De eerste keer was in februari 1917, toen de basis werd gelegd voor de Oktoberrevolutie. Mensen geloven op zo’n moment dat ze iets kunnen, iets betekenen. Zulke momenten zijn onvergetelijk. Helaas verdwijnt dat gevoel ook weer. Dat ligt er denk ik aan dat dit volk niet de kracht of de wil heeft om door te zetten. Anders dan het Oekraïense volk, dat bereid bleek te sterven om veranderingen te bewerkstelligen. Dat is hoe Maïdan mogelijk werd. In plaats van te schrikken van de dreigementen van de macht, stonden ze vele duizenden sterk. Zelfs toen er met scherp geschoten werd. Maar in Rusland zie ik geen leiders, laat staan mensen die tot zulke daden in staat zijn. Dus denk ik na over hoe we hier lering uit kunnen trekken.
"Ik vind deze film nu belangrijk, omdat het laat zien dat er sinds 1991 niets veranderd is. Zo’n 25 jaar later weten we dat de revolutie van 1991 eigenlijk mislukt is. De mensen dachten dat ze iets voor elkaar hadden, maar dat was niet zo. Want ze hadden de mensen, het Russische regime, toen moeten berechten. Dan was er misschien iets veranderd."
Bent u nooit bang dat de huidige macht in Rusland uw films als aanval zal zien, met alle gevolgen van dien? "Eigenlijk denk ik dat The Event best leuk is voor sommige mensen die ooit in Sint-Petersburg woonden en later naar Moskou zijn verhuisd [Loznitsa doelt op Vladimir Poetin, die ooit woonde en werkte in Sint-Petersburg en in The Event kort voorbijkomt, SG]. (Lachend) Als het ophalen van jeugdherinneringen. (Dan weer serieus.) Waarom zou ik bang zijn? Het is enger om je eigen geschiedenis niet te kennen. Bovendien: iemand moet dit doen. Wij hebben geen traditie van films die ons verbinden met de realiteit waarin we leven. Dit is een enorme omissie, want dit is de taak, de roeping van de mensen die dit werk hebben gekozen. Daarom ben ik simpelweg verplicht dit soort films te maken. Ik denk er ook nooit over na of ik bang ben of zou moeten zijn. Al heb ik natuurlijk totaal geen behoefte om mee te lopen in de steeds langere optocht van politieke gevangenen. Toen ik de bui begin deze eeuw zag hangen ben ik ook verhuisd [Loznitsa woont in Berlijn, SG]. Ik voorzag dat ik mijn werk anders niet zou kunnen doen."
Dat u in Rusland niet de films kunt maken die u zou willen maken, komt dan misschien toch door die ene persoon die ooit van Sint-Petersburg naar Moskou verhuisde. "Weet u, het is belangrijk om het kwaad niet te verpersoonlijken. De president van Rusland is verantwoordelijk voor zijn eigen daden en misdaden. Maar vergeet niet dat hij gekozen is door het volk. Nog altijd accepteren ze hem als president. Daarmee zijn zij net zo verantwoordelijk voor wat de president en de regering in Rusland doen. Voor dat wat er in de afgelopen vijftien jaar in Rusland gebeurd is: de twee oorlogen in Tsjetsjenië, de oorlog in Georgië, de terroristische aanvallen – voor alles is het volk medeverantwoordelijk. Want ze vragen de regering niet zich te verantwoorden voor deze gebeurtenissen. Ze vragen de regering niet uit te leggen waarom ze het volk ‘verdedigt’ door zich zo lelijk – zo schandelijk! – in de gebeurtenissen in Oekraïne te mengen. Het volk slikt dat gewoon en zwijgt. Tot hen, tot de burgers van dit land, richt ik me met deze film. Zij moeten te allen tijde weten dat ook zij die verantwoordelijkheid dragen. Het ligt niet alleen aan de president, het ligt net zo goed aan het volk dat het land bevolkt."
