Rebecca Lenkiewicz over Hot Milk

De verfilming van Deborah Leyv’s roman over een jonge vrouw die zich probeert te ontworstelen aan de verstikkende relatie met haar moeder inspireerde scenarist Rebecca Lenkiewicz tot het oppakken van de regisseursrol. Haar film plaatst ook de kijker op onvaste grond. “Ik hou van ambiguïteit.”

Als regisseur is ze een debutant, maar in de industrie bepaald geen groentje. Rebecca Lenkiewicz heeft als scenarist voor theater, radio, televisie en film een respectabele staat van dienst. Ze was onder meer de coscenarist van Ida (Pawel Pawlikowksi, 2013) en Disobedience (Sebastián Lelio, 2017) en schreef het scenario voor She Said (Maria Schrader, 2022).

De keuze voor Hot Milk, een bewerking van de gelijknamige roman van Deborah Levy, als haar regiedebuut is een gedurfde: Levy’s proza zit vol symboliek en roept een fluïde werkelijkheid op waar de grens tussen subjectief en objectief niet duidelijk kan worden getrokken. Dat zulke verhalen zich er goed voor lenen om met audiovisuele middelen te worden verteld is een aantrekkelijke gedachte, maar vorig jaar vertilde Justin Anderson, een andere debuterende regisseur, zich nog aan een bewerking van Levy’s Swimming Home.

Toch hoefde Lenkiewicz niet lang na te denken toen ze werd gevraagd om de uitermate psychologische vertelling van Hot Milk tot een filmscenario te bewerken. Sterker nog, ze voelde zo’n sterke connectie met het materiaal dat ze aan haar toezegging de voorwaarde verbond dat haar ook de regie van de film zou worden toevertrouwd. En zo gebeurde.

Net als in Lenkiewicz’ vorige scenario’s vormen vrouwen in Hot Milk de centrale personages. Acteerkanon Fiona Shaw speelt Rose, een onaangenaam mens getroffen door een onaangenaam lot. Al geruime tijd kampt ze met onverklaarde pijn en functieverlies. Haar laatste hoop is gevestigd op een wonderdokter voor wie ze naar het Spaanse Almería is gereisd, met haar dochter Sofia (Emma Mackey) als begeleider, verzorger en steun. Die heeft daarvoor haar eigen ambities – waaronder een doctoraat in culturele antropologie – aan de wilgen gehangen. Haar leven is tot stilstand gekomen en ze is overgeleverd aan het grillige gedrag van haar moeder. Een uitvlucht lonkt in de vorm van een ontmoeting met de intrigerende, vrijgevochten Ingrid (Vicky Krieps), maar al snel komt Sofia opnieuw vast te zitten in een frustrerend patroon.

Grijs gebied
Hot Milk beleefde in februari zijn wereldpremière in de competitie van het filmfestival van Berlijn. Daar schoof Filmkrant samen met enkele buitenlandse media bij Rebecca Lenkiewicz aan om haar te interviewen over die bewerking, waarin Rose (net als acteur Fiona Shaw) uit Ierland komt. De scenarist-regisseur vertelt hoe zij de toestand van Rose daarmee kon koppelen aan een verzwegen familiegeschiedenis: “Ik wilde de kwaal waaraan Rose lijdt terugvoeren tot een trauma. In het boek blijft het een mysterie wat haar mankeert, maar in onze versie heeft Rose een bestaande stoornis, al is het er een die voor artsen grijs gebied is. Het is een neurologisch verschijnsel waarbij er daadwerkelijk zenuwschade is als gevolg van trauma. Maar je kunt het op een scan niet zien, dus is het moeilijk te diagnosticeren.
“In Ierland was schaamte heel overheersend, en het kan verlammend werken – vandaar: benen die het niet willen doen. Veel van die schaamte rustte op vrouwen, die hebben zich door de geschiedenis heen voor van alles moeten schamen. Het trauma van een kind dat bij de geboorte bij haar moeder is weggehaald en te horen heeft gekregen dat er een zusje was dat gestorven is, terwijl die zus eigenlijk de moeder is en leeft – ik had het gevoel dat dat genoeg was om later in het leven tot allerlei vreemde klachten te leiden.”

Rauw en hard
Op de geluidsband van Hot Milk lopen buiten- en binnenwereld (die van Sofia) van het begin af aan in elkaar over. Omgevingsgeluiden treden doordringend op de voorgrond, en een omineus gegons vormt een verontrustende onderlaag. “Dat is het neuriën van Ingrid, waardoor het lijkt alsof zij al in Sofia’s hoofd zit voordat ze elkaar voor het eerst tegenkomen”, legt Lenkiewicz uit. “Matthew Herbert, een componist met wie ik al had samengewerkt aan Disobedience, schreef de score en hij raadde een briljante Libanese geluidsontwerper aan, Rana Eid. Zo kwam zij aan boord om het geluid te doen, in onwaarschijnlijke omstandigheden, want in de tussentijd was Libanon een oorlogsdoel geworden. Het internet lag er voortdurend uit en de situatie was erg onstabiel. Maar zij en het team waren geweldig.
“We hadden het veel over geluid. Zowel visueel als auditief wilden we zo ver mogelijk weg van een ansichtkaartlocatie. We wilden iets wat rauw en hard was. In haar geluidsontwerp werkte Rana heel specifiek vanuit het idee van geluiden die je hoofd binnendringen. Zoals dat onophoudelijke blaffen van een hond, die de hele dag vastgeketend op een heet dak staat. Dat is Sofia. Als zij met een mes op de eigenaar van die hond afstapt, is dat bijna alsof ze haar eigen moeder wil vermoorden.”

Beheersdrang
In het contact tussen Sofia en Ingrid wordt duidelijk hoezeer Sofia houvast zoekt bij het observeren, kwalificeren en definiëren van wat zich om haar heen en binnen in haar afspeelt, terwijl Ingrid telkens de vrije ruimte opzoekt. De film zelf zaait regelmatig twijfel over de relatie tussen werkelijkheid en perceptie, en roept zo een wereld op die zich keer op keer aan Sofia’s beheersdrang onttrekt. “In het schrijven van het scenario concentreer ik me op wat personages verlangen en hoe dat tot uiting komt in hun relaties”, antwoordt de filmmaker op mijn vraag hoe zij die dubbelzinnige verhaalwereld in film creëerde. “Ik ben niet bewust bezig met dingen openhouden of juist afsluiten. Maar ik ben wel erg geïnteresseerd in de subtekst, in wat stiltes betekenen. Op het niveau van scènes wilde ik bijvoorbeeld de spanning tussen moeder en dochter overbrengen, maar zonder de bekende ruzietaferelen.
“Ook de cuts, bijvoorbeeld, zijn heel hard: we zijn ergens, en ineens zijn we ergens anders. Of we gaan Sofia’s hoofd in, met een antropologische filmopname van Balinese dansers, of een droomlandschap. Dat is allemaal onderdeel van een poging om te zeggen: we zijn hier, maar we zijn niet hier. Niets is concreet. Het boek geeft je vaak het gevoel dat het zich in een droomwereld afspeelt. Dat wilde ik op de een of andere manier eerbiedigen.”

Perfect
Dat we ons soms lijken te bevinden in het hoofd van een personage dat er niet in slaagt los te komen van zichzelf, plaatst ook de kijker op onvaste grond. Want hoe realistisch zijn haar observaties? Als Sofia haar moeder over een steiger ziet lopen – lopen! – bevinden we ons eigenlijk net te ver weg om er zeker van te zijn dat zij het is. “Ja, ik hou van ambiguïteit”, beaamt Lenkiewicz. “Er was grote druk tijdens de montage, en ook tijdens de shoot, om heel duidelijk te maken dat Rose daar loopt, met een close shot, of een zoom. Maar ik en Christopher Blauvelt [director of photography; SK] hielden vol: wij houden van dit shot en mensen begrijpen het zoals ze het willen begrijpen. Of Sofia hier iets projecteert of niet – voor mij is het duidelijk, maar voor anderen kan het minder duidelijk zijn, en dat is perfect. Ook wat er aan het einde gebeurt, is ambigu. Het is aan het publiek.”

Hot Milk draait vanaf 17 juli 2025 in de bioscoop.