Małgorzata Szumowska over The Other Lamb

Ook in haar eerste Engelstalige productie The Other Lamb, over de volwassenwording van tiener Selah in een afgezonderde sekte, blijft de Poolse filmauteur Małgorzata Szumowska dicht bij zichzelf. “Ik herkende Selahs rebelsheid en ontembare energie, en als tienermeisje was ik zelf ook verliefd op Jezus.”

Het scenario voor The Other Lamb deed al even de ronde voor het bij de Poolse filmmaker Małgorzata Szumowska terechtkwam. In 2017 prijkte het scenario van Catherine S. McMullen zelfs op de befaamde Black List, een gezaghebbende jaarlijkse lijst met veelbelovende scripts die nog niet zijn geproduceerd.

Maar hoewel Szumowska voor het eerst niet zelf haar scenario schreef, heeft ze met haar eerste Engelstalige productie zeker geen knieval gemaakt naar Hollywood. Integendeel: The Other Lamb staat duidelijk in lijn met de thema’s en stijl van haar eerdere werk, van speelfilmdebuut Happy Man (2000) via haar eerste internationale productie met het Franse Elles (2011) tot haar recente, gevierde artfilms In the Name of (2013), Body (2015) en Mug (2018). Ook in The Other Lamb draait het om de perverterende werking van religieus fundamentalisme en de zoektocht naar individualiteit, gevat in sterk symbolische beelden met veel aandacht voor de fysieke menselijke ervaring.

Szumowska kreeg al eerder Engelstalige projecten aangeboden, vertelt ze via Skype vanaf het Poolse platteland. “Maar ik vond nooit niets wat me raakte. Hier wel; ik herkende direct iets van mezelf als tiener in hoofdpersoon Selah. Haar rebelsheid, haar ontembare energie, maar ook haar geloof. Ik was in mijn jeugd zeer gelovig, en als tienermeisje was ik een soort van verliefd op Jezus.”

Te mooi
Die verliefdheid voor een spiritueel leider voelt ook Selah, gespeeld door de jonge belofte Raffey Cassidy (Vox Lux). Niet voor Jezus, maar voor Shepherd, de door Michiel Huisman gespeelde ‘herder’ van haar ‘kudde’, een sekte van vrouwen – ‘echtgenotes’ en ‘dochters’ – die in afzondering in de bossen leeft. De film draait om Selahs volwassenwording, om hoe ze steeds scherper ziet hoe beperkt haar leven in deze minigemeenschap is.

“In het scenario was Shepherd een man van in de vijftig, gevaarlijk, scherp, agressief”, vertelt Szumowska. “Maar toen we Michiel in de rol zagen, moest het personage veranderen. Hij is te jong en te mooi om de rol te spelen zoals hij geschreven was; hij mist dat gevaar. Dus werd Shepherd meer een Jezus-figuur, en voegden we Selahs verliefdheid toe, die haar onafhankelijkheidsstrijd complexer maakt.”

Zo veranderen dingen altijd, zegt Szumowska. Ze mag dan voor het eerste geen credit als scenarist hebben, toch maakte ze zich het verhaal volledig eigen. “Elk scenario moet je aanpassen aan de realiteit van het maken van de film. Je past het aan aan de acteurs, aan de locaties. Dat gaat vaak wat makkelijker als het je eigen scenario is, dan hoef je minder uit te leggen. Maar het proces is altijd hetzelfde. Het scenario had als locatie Australië, een dorre woestijn. Wij filmden in Ierland, met zo ongeveer een lijnrecht tegenovergesteld landschap: water, wolken, regen, bossen. Dat had enorme invloed – op het visuele aspect, maar natuurlijk ook op het verhaal. Alles werd symbolischer, abstracter.”

Hoogspanning
Met haar eigenzinnige keuzes – in casting en locatie, maar ook in hoe ze het sekteleven in beeld brengt – creëert Szumowska een ongebruikelijk soort sektefilm. “Zo gaat het altijd – ik kan niet binnen de lijntjes kleuren”, lacht ze. “Ik heb er moeite mee om klakkeloos de regeltjes te volgen, net als Selah. Ik zoek altijd naar een andere manier, een tegenbeweging.”

En dus geeft The Other Lamb vrijwel geen informatie over hoe deze sekte ontstond, hoe Shepherd zijn volgelingen vergaarde, en wat de regels precies zijn. “Dat interesseerde me gewoon niet”, lacht Szumowska. “Die uitleg, dat is eigenlijk altijd hetzelfde verhaal – vrouwen die misbruikt zijn, de weg kwijt zijn, zoeken naar liefde; een man die zijn onzekerheid maskeert met macht. Het ligt zo voor de hand, en er zijn al zo veel films over gemaakt. Het draaide voor mij om dat ene moment dat de verhoudingen onder hoogspanning komen te staan – tussen de vrouwen en Shepherd, tussen hem en Selah, en tussen Selah en de andere vrouwen. De film gaat niet over de realiteit van zo’n sekte; hij speelt meer op het niveau van de ziel, een gemoedstoestand.”

Touwtrekken
Meer dan bij haar eerdere films, gemaakt als Europese auteurfilms, moet Szumowska nu knokken voor die eigenzinnige visie, gesteund door haar vaste cameraman Michal Englert, ook de coscenarist van veel van haar eerdere werk. “In het begin was ik snel de weg kwijt in dit meer commerciële systeem. Je voelt zo sterk hoeveel andere mensen ermee gemoeid zijn. Constant de producenten hijgend in je nek, elke beslissing eerst moeten voorleggen en onderhandelen. Gelukkig hebben Michal en ik al flink wat ervaring; dat gaf ons de kracht om dingen onze kant op te duwen.”

Toch ziet ze inmiddels ook de waarde van dat getouwtrek. “Toen we net klaar waren met The Other Lamb, voelde ik vooral frustratie met dat systeem; ik rende direct terug naar het Europese auteursysteem voor mijn volgende film Wonderful Zenia, die nu bijna klaar is. Maar ergens voelde dat nu ook als een wat lege ervaring – ik miste de strijd.”

Szumowska hoopt dan ook dat ze meer films in Amerika kan maken. De aanbiedingen waren er, al liggen de ontwikkelingen nu stil vanwege de wereldwijde coronamaatregelen. “Geen idee hoe het allemaal gaat lopen. Maar ik hoop dat ik ooit weer terug kan naar dat meer commerciële systeem. Het risico is dat je te veel compromissen moet sluiten. Maar als je sterk genoeg in je schoenen staat, zijn al die verschillende stemmen van iedereen die over je schouders meekijkt juist een verrijking.”