The Other Lamb

In haar nieuwe film durft de Poolse Małgorzata Szumowska het aan om een extreme sekte te gebruiken voor toespelingen op religie en patriarchaat. Maar het meest overtuigend is toch de blik van het meisje dat voelt dat er iets niet klopt.

Bloedsporen markeren het aanvankelijk romantisch ogende bestaan van een kleine, in de bossen teruggetrokken commune van vrouwen, geleid door een man die zich Shepherd laat noemen. Een pasgeboren, ten dode opgeschreven lam, badend in het bloed. Vrouwen in extase na een zegening met schapenbloed. Menstruatiebloed, dat hier onrein heet te zijn. En meer, heftiger. Maar dat pas later.

The Other Lamb is de eerste Engelstalige film van Małgorzata Szumowska, de prominente Poolse filmmaker die vaak uitdagende onderwerpen kiest. In Nederland kennen we haar onder meer van In the Name of (W imie…, 2013), over een priester die worstelt met celibaat, homoseksualiteit en jongens. En van Mug (Twarz, 2018), waarin een scifi-achtige gezichtstransplantatie het vertrekpunt is voor een scherpe, kritische blik op de samenleving.

Het in het ruige en verlaten Ierse bergland gedraaide The Other Lamb lijkt een uitstapje naar nieuw terrein. Een kruising tussen fabel en genre-oefening. Voor het eerst ook gebaseerd op een scenario van iemand anders: de Australische Catherine S. McMullen die zich graag in de fantasy-wereld begeeft.

De tegenwoordig in New York gevestigde Nederlandse acteur Michiel Huisman zet Shepherd neer als een aanvankelijk zachtmoedige Jezus-figuur, maar de manier waarop hij de hals van een uitverkoren vrouw aanraakt zegt al iets anders. “Mijn kudde”, noemt hij zijn harem van vrouwen en dochters van wie hij dezelfde volgzaamheid verlangt als van de schapen die hen wol en vlees verschaffen. Symboliek is hier nooit ver weg. Trouwens, worden hier nooit jongens geboren, vraag je je plotseling af.

Shepherds tegenpool, en de werkelijke hoofdpersoon, is de vijftienjarige Selah, ingetogen maar expressief gespeeld door Raffey Cassidy. Een meisje dat nooit iets anders heeft gekend dan het leven in deze kleine clan waar ieder contact met de buitenwereld taboe is. Hoewel aanvankelijk net zo vol overgave en aanbidding als de anderen, is ze een van de weinigen die Shepherd ook onbevangen recht in de ogen kijkt. Het zal geen verwondering wekken dat Selah met haar levenslust en neiging tot opstandigheid ten prooi valt aan steeds grotere verwarring. Op een dag ziet ze tussen de bomen door een politieauto. We moeten verder trekken, beveelt Shepherd zijn kudde. Tijdens de zware tocht worden de bomen kaler, de barsten in de idylle groter en toont Shepherd steeds meer zijn ware aard. Het is een tamelijk voor de hand liggende ontwikkeling, die weliswaar met veel onderhuidse dreiging gepaard gaat, maar niet direct een heel boeiend verhaal oplevert – de onverwachte ontknoping ten spijt.

Wel doemen gaandeweg thema’s op die we kennen uit Szumowka’s eerdere werk, zoals een kritische blik op religie, machtsverhoudingen en seksualiteit. Niet moeilijk ook om er een nogal gechargeerde metafoor voor bepaalde man-vrouwverhoudingen in te zien, maar deze keer verpakt in een gegeven dat veel verder af staat van de samenleving zoals we die kennen. Waardoor het minder prikkelend en uitdagend is. Ook al omdat het als studie van zo’n sekte niet al te diep gaat.

Als Szumowska en McMullen dan toch een snaar weten te raken dan is dat vooral te danken aan Raffey Cassidy en de ontwikkeling van haar personage. Zonder veel dialoog zien we hoe haar benauwende mengeling van schuldgevoel en geloof – vergiffenis voelt als straf, bekent ze op zeker moment – langzaam plaatsmaakt voor verbazing, protest en zelfvertrouwen. Vooral na een ontmoeting met de als outcast gebrandmerkte Sarah (Denise Gough), een van de weinige gedesillusioneerde vrouwen in de groep.

Die beleving van Selah wordt sterk ondersteund door de fotografie, deels realistisch in gedempte tinten, maar doorschoten met krachtige, suggestieve beelden die veel ruimte voor interpretatie bieden. Dromerige poëzie en dreiging liggen soms dicht bij elkaar. Een expressief tableau dat sterk leunt op sfeer, aanrakingen en blikken. Later zijn het de abrupte visioenen van Selah die een ontregelende werking hebben in deze claustrofobische geschiedenis die je als een bijzondere coming of age-story kan zien. Die dan natuurlijk ook een bevrijdingsmetafoor is.